संधारित्र (Capacitor)
(विद्युत संग्राहक, विद्युत धारित्र). विद्युत उर्जा साठविणारे उपकरण. यात दोन किंवा दोन पेक्षा अधिक संवाहक पट्टांच्या संचांनी बनलेला एक घटक असतो, ज्यामध्ये एक पातळ निरोधक असताे आणि या संचाला सिरॅमिक…
सूक्ष्मतरंगाधारित विद्युत भट्टी (Microwave Oven)
विसाव्या शतकातील अत्यंत सोयीस्कर, सुरक्षित व वापरण्यास सुलभ असा गृहोपयोगी उपकरणाचा शोध म्हणजे अति सूक्ष्मतरंगावर आधारित विद्युत भट्टी होय. या उपकरणात सूक्ष्म विद्युत लहरींचा वापर केला जातो. या लहरींची वारंवारता…
घरगुती विद्युत भट्टी आणि जलतापक उपकरणे (Toaster and Domestic water heater)
आज विद्युत शक्तीवर चालणारी अनेक उपकरणे घराघरात दिसून येतात. यांतील काही उपकरणे पाणी गरम करण्यासाठी व अन्न शिजवण्यासाठी वापरली जातात, तर काही उपकरणे करमणुकीसाठी वापरली जातात. पाणी गरम करण्यासाठी अथवा…
ॲलनचा नियम (Allen’s Rule)
जैविक किंवा भौगोलिक परिस्थितिविज्ञानाबाबतचा एक नियम. हा नियम इ. स. १८७७ मध्ये जोएल आसफ ॲलन यांनी सर्वप्रथम मांडला. त्यांच्या मते, थंड प्रदेशांतील उष्माग्राही (डोथर्मिक) प्राण्यांच्या प्रजातींचे हात, पाय इत्यादी अवयव…
फ्रँकफुर्ट सहमती (Frankfurt Agreement)
शारीरिक मानवशास्त्राचे आद्य प्रणेते पॉल ब्रोका यांचे मानवमितीमधील योगदान फार मोठे आहे. मानवमितीमध्ये त्यांनी मांडून ठेवलेल्या पद्धती इ. स. १८७० पर्यंत प्रचलित होत्या. त्यानंत व्हॉन इहरिंग यांनी इ. स. १८७४…
औद्योगिक प्रक्रियेतील गती नियंत्रण – २ : प्रत्यावर्ती विद्युत प्रवाह चलित्र (Industrial Drives – 2 : AC motor starters)
प्रत्यावर्ती विद्युत प्रवाह चलित्राचे मुख्यतः तीन प्रकार असतात : (1) समकालिक चलित्र – (Synchronous Motor), (2) प्रवर्तन चलित्र (Induction Motor) आणि (3) सर्वकामी एककला चलित्र (Universal Motor). (१) समकालिक चलित्र…
डेव्हिड्सन ब्लॅक (Davidson Black)
ब्लॅक, डेव्हिड्सन (Black, Davidson) : (२५ जुलै १८८४ – १५ मार्च १९३४). प्रसिद्ध कॅनेडियन शरीरशास्त्रज्ञ आणि मानवशास्त्रज्ञ. त्यांचे नाव ‘पेकिंग मॅन’ किंवा ‘सिनॅन्थ्रॉपस पेकिनेनिन्स’च्या (सध्याचे होमो इरेक्टस पेकिनेनिन्स) शोधासाठी प्रसिद्ध…
औद्योगिक प्रक्रियेतील गती नियंत्रण – १ एकदिश विद्युत प्रवाह चलित्र प्रारंभ यंत्रणा व गती नियंत्रण (Industrial Drives -1 : DC Motor Starters & Speed Control)
औद्योगिक क्षेत्रात अनेक प्रक्रियेत गती नियंत्रण आवश्यक असते. उदा., कापड व कागद गिरण्या, धातू उत्खननाच्या खाणी, कोळसा खाणी इत्यादींमधील मालवाहक सरक पट्टे, रासायनिक उत्पादने वगैरे. तसेच मोठ्या क्षमतेची विद्युत चलित्र…
आदी जमात (Adi Tribe)
भारतातील एक आदिवासी जमात. ही जमात प्रामुख्याने अरुणाचल प्रदेशाच्या पूर्व व पश्चिम सियांग जिल्ह्यात वास्तव्यास आहे. आदी जमातीची लोकसंख्या २०११ च्या जनगणनेनुसार १,२१,०५२ इतकी होती. हे लोक अबुतानीचे वंशज असल्याचे…
उपर्जित गुणवैशिष्ट्ये आणि आनुवंशिकता (Acquired Characteristics and Inheritance)
एखाद्या सजीवामधील एखादा अवयव असंख्य वर्षांपूर्वी सक्रीय असून कालांतराने त्याचा वापर कमीकमी होऊन तो बंद झाल्याने सद्यस्थितीत तो अवयव शरीरामध्ये असूनसुद्धा निष्क्रीय असेल, तर त्याला ‘उपर्जित गुणवैशिष्ट्ये आणि आनुवंशिकता’ म्हटले…
पॉल ब्रोका (Paul Broca)
ब्रोका, पॉल (Broca, Paul) : (२८ जून १८२४ – ९ जुलै १८८०). प्रसिद्ध फ्रेंच शल्यविशारद, शारीरविज्ञ आणि शारीरिक मानवशास्त्राचे आद्य प्रणेते. ब्रोका यांचा जन्म फ्रान्समधील सेंट फोय ला ग्रँडे येथे…
ईस्टर (Easter)
ईस्टर किंवा पास्का (Pascha) हा ख्रिस्ती भाविकांचा आध्यात्मिक दृष्ट्या सर्वांत महत्त्वाचा सण. यहुदी धर्मप्रमुखांनी व रोमन अधिकाऱ्यांनी पॅलेस्टाइन भूमीतील कालवारी टेकडीवर प्रभू येशू ख्रिस्त यांना क्रूसावर खिळून मारले. तो दिवस…
टिपूचे एक भित्तिचित्र, दर्या दौलत बाग, श्रीरंगपटण, कर्नाटक.
टिपू सुलतान (Tipu Sultan)
टिपू सुलतान : (२० नोव्हेंबर १७५०–४ मे १७९९). म्हैसूरचा एक प्रसिद्ध व पराक्रमी राजा. त्याचे पूर्ण नाव शाह बहाद्दूर फत्ते अल्लीखान असे होते. टिपू याचा अर्थ कन्नडमध्ये वाघ असा होतो.…
अमोघवर्ष पहिला (Amoghvarsha I)
अमोघवर्ष, पहिला : (सु. ८०८ ? – ८८० ?). राष्ट्रकूट वंशातील एक राजा. तिसरा गोविंद ह्याचा एकुलता एक मुलगा. पित्याच्या मृत्यूनंतर हा बालवयातच राजपदावर आला. त्या वेळी राजधानी मयूरखंडीहून मान्यखेट (मालखेड) ह्या म्हैसूर…
चांदबीबी : एक काल्पनिक चित्र.
चांदबीबी (Chand Bibi)
चांदबीबी : (सु. १५४७ – ९९). निजामशाही घराण्यातील एक कर्तबगार आणि शूर स्त्री. ती हुसैन निजामशाहाची मुलगी. पहिल्या अली आदिलशाहाशी १५६४ साली तिचे लग्न झाले. तिने त्यास राज्यकारभारात बहुमोल मदत केली. प्रसंगी…
- Go to the previous page
- 1
- …
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- …
- 497
- Go to the next page