राष्ट्रीय भात संशोधन संस्था, कटक (स्थापना : २३ एप्रिल १९४६) १९४२ साली त्यावेळच्या बंगाल प्रांतात भाताच्या पानावर कॉक्लिओबोलस मियाबिनस कवकामुळे (बुरशी) भातावरील तांबेरा रोगामुळे भाताचे पीक नष्ट झाले. भाताचा राष्ट्रीय…
बौमान, ऑस्कर (Baumann, Oskar) : (२५ जून १८६४ – १२ ऑक्टोबर १८९९). ऑस्ट्रियन समन्वेषक, मानचित्रकार आणि मानववंश वर्णनतज्ज्ञ. त्यांचा जन्म ऑस्ट्रियातील व्हिएन्ना येथे झाला. त्यांनी व्हिएन्ना विद्यापीठ, लाइपसिक विद्यापीठ येथून…
मध्य आफ्रिकेतील रूआंडा या खंडांतर्गत देशाची राजधानी. लोकसंख्या ११,३२,६८६ (२०१२). देशाच्या मध्यवर्ती भागात, रूगन्वा नदीच्या काठावर, सस. पासून १,५४० मी. उंचीवर हे शहर वसले आहे. या शहराचा विस्तार सौम्य चढ-उतार…
काहाल, सान्तियागो रामोन : (१ मे १८५२ – १७ ऑक्टोबर १९३४) सान्तियागो रामोन इ काहाल, यांचा जन्म ईशान्य स्पेनमधील, पेटिय्या दे अरागॉन गावात झाला. सान्तियागोचा जन्म झाला त्या काळी त्यांचे…
वेस्ट इंडीज द्वीपसमूहातील सेंट लुसीया या द्वीपीय देशाची राजधानी आणि प्रमुख बंदर. लोकसंख्या ६५,६५६ (२०२२ अंदाजे). सेंट लुसीया बेटाच्या वायव्य किनाऱ्यावर हे शहर वसलेले आहे. कॅरिबियन समुद्राच्या पूर्व भागात असलेल्या…
कॅरिबियन समुद्रातील सेंट व्हिन्सेंट व ग्रेनेडीन्झ या द्वीपीय देशाची राजधानी. लोकसंख्या १२,९०९ (२०१२). पूर्व कॅरिबियातील अँटिलीस द्वीपमालिकेत सेंट व्हिन्सेंट व ग्रेनेडीन्झ ही बेटे स्थित आहेत. त्यांतील सेंट व्हिन्सेंट या सर्वांत…
श्रीलंकेतील सर्वाधिक लांबीची नदी. तिला सिंहली भाषेत ‘ग्रेट सँडी रिव्हर’ या नावाने ओळखले जाते. या नदीची लांबी ३३५ किमी. आणि जलवाहन क्षेत्र १०,४४८ चौ. किमी. आहे. ही नदी देशाच्या मध्य…
राष्ट्रीय पेशी विज्ञान संस्था (एन.सी.सी.एस): (स्थापना: सन १९६८) केंद्र शासनाच्या जैवतंत्रज्ञान विभागाच्या मार्गदर्शनाखाली राष्ट्रीय पेशी विज्ञान संस्थेचा प्रारंभ झाला. या संस्थेचा इतिहास सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाने दिलेल्या राष्ट्रीय ऊती संवर्धन…
अटलांटिक महासागरातील मेक्सिकोच्या आखाताचा एक फाटा. अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांपैकी अ‍ॅलाबॅमा राज्यात या उपसागराचा विस्तार झालेला आहे. नैर्ऋत्य भागात उपसागराचा निर्गममार्ग असून त्याद्वारे हा उपसागर मेक्सिकोच्या आखाताशी जोडलेला आहे. या निर्गमद्वाराच्या…
एक महत्त्वाचे पेशीअंगक. पेशी हा सर्व सजीवांचा मूलभूत घटक आहे. पेशी जिवंत राहण्यात पेशीपटलाचा महत्त्वाचा वाटा आहे. आभासी केंद्रकी (Pseudo nucleolus) व केंद्रकी या दोन्ही पेशींमध्ये पेशीपटल असते. पेशीपटल हे…
बाष्पयुक्त वाऱ्याच्या वाहण्याच्या मार्गात येणाऱ्या पर्वतीय अडथळ्यामुळे त्या पर्वताच्या वाताभिमुख उतारावर जी पर्जन्यवृष्टी होते, तिला ‘प्रतिरोध पर्जन्य’ किंवा ‘गिरिलिख पर्जन्य’ असे म्हणतात. उबदार सागराकडून वारे भूपृष्ठाकडे वाहू लागतात, तेव्हा ते…
रायबोसोम हे एक पेशीअंगक (Cell organelle) असून प्रथिन संश्लेषणात (Protein synthesis) त्याचा महत्त्वाचा सहभाग आहे. १९५५ साली जॉर्ज ई. पालादे (George Emil Palade) यांनी रायबोसोमचा शोध लावला. त्यांनी त्याचे वर्णन…
मोनेरा सृष्टीतील केंद्रक व पेशीआवरणविरहित सजीव. जीवाणू अधिक्षेत्रातील बॅसिलोटा संघातील क्लॉस्ट्रिडिया वर्गात यूबॅक्टेरिया गणातील क्लॉस्ट्रिडिएसी (Clostridiaceae) कुलात क्लॉस्ट्रिडियम बोट्युलिनम या जीवाणूचा समावेश होतो. बॅसिलोटा संघातील जीवाणू ग्रॅम पॉझिटिव्ह रंजक असून…
पश्चिम आफ्रिकेतील घाना देशाची राजधानी, देशातील सर्वांत मोठे शहर व एक प्रमुख सागरी बंदर. लोकसंख्या ४४,००,००० (२०२० अंदाज). देशाच्या दक्षिण भागात, अटलांटिक महासागराचा भाग असलेल्या गिनीच्या आखात किनाऱ्यावर हे शहर…
महाराष्ट्र राज्याच्या अगदी ईशान्य भागातील याच नावाच्या जिल्ह्याचे मुख्य ठिकाण. लोकसंख्या १,३२,८१३ (२०११). गोंदिया शहर नागपूरच्या ईशान्येस सुमारे १४० किमी. वर आहे. गोंदिया जिल्हा उत्तरेकडील मध्य प्रदेश आणि पूर्वेकडील छत्तीसगढ…