Author: अ. ना. ठाकूर

खंडीय सीमाक्षेत्राचा हा संक्रमणाचा (स्थित्यंतराचा) भाग आहे. खंडीय उंचवट्याचा उतार सामान्यपणे ०.५° ते १° इतका कमी असून पृष्ठभाग सर्वसाधारणपणे सपाट ...

एका बाजूला तीव्र उतार किंवा तुटलेला कडा आणि दुसऱ्या बाजूला मंद वा सौम्य उतार असलेल्या भूरूपाला क्वेस्टा म्हणतात. याला एकनतीय ...

थुलियम मूलद्रव्य थुलियम हे आवर्त सारणीतील गट ३ ब मधील विरल मृत्तिका समूहापैकी एक धातुरूप मूलद्रव्य आहे. याची रासायनिक संज्ञा ...

थुलियम : मूलद्रव्य थुलियम हे आवर्त सारणीतील गट ३ ब मधील विरल मृत्तिका समूहापैकी एक धातुरूप मूलद्रव्य आहे. याची रासायनिक ...

इटर्बियम : मूलद्रव्य इटर्बियम हे विरल मृत्तिका गटातील एक धातुरूप मूलद्रव्य आहे. याची रासायनिक संज्ञा Yb असून अणुक्रमांक ७० आणि ...

पोलाद उद्योगाच्या दृष्टीने आवश्यक असलेली धातुयुक्त कच्च्या मालाची लोहयुक्त मिश्रणे. मिश्र पोलादे  बनविताना त्यांच्यात विविध मूलद्रव्ये मिसळणे आवश्यक असते. अशा ...

धातू व त्यांची संयुगे यांच्या संस्करणामध्ये विजेचा उपयोग करणारी धातुविज्ञानाची शाखा, खरे तर प्रक्रिया धातुविज्ञानाची ही उपशाखा आहे. काही धातुवैज्ञानिक ...

पृष्ठभागाची मुख्यत: घर्षणाद्वारे झीज घडवून आणणाऱ्या क्रियेला अपघर्षण म्हणतात. वाळू, रेती, खडकाचा चुरा किंवा इतर डबरयुक्त जलप्रवाह, हिमनदी, वारा, सागरी ...

पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील विविध प्रकारची नैसर्गिक भूमिस्वरूपे, तसेच मानवनिर्मित (कृत्रिम) वैशिष्ट्यपूर्ण बाबी यांचे वर्णन व अभ्यास म्हणजे स्थलवर्णन होय. समुद्रतळावरील भूमिस्वरूपेही ...

धातुकांचे संस्करण, धातूंचे प्रगलन, धातूचे तुकडे तापवून किंवा थंड अवस्थेतच त्यांना विविध आकार देणे, धातूंचे जोडकाम करणे, धातूचा रस करून ...

नेफेलीन हे फेल्स्पॅथॉइड गटातील महत्त्वाचे परंतु विरळच आढळणारे खनिज. पाटण : (1010) स्पष्ट; कठिणता ५.५ – ६.०; वि. गु. २.५५ ...

डोलेराइट हा अल्पसिलिका व मध्यम कणी असलेला सामान्य अग्निज खडक आहे. अमेरिकेत याला डायाबेस म्हणतात. फेलस्पार खनिज गटाच्या प्लॅजिओक्लेज श्रेणीतील ...

ज्वालामुखी खडक प्रकारातील लाव्हा थरांनी बनलेला बेसाल्ट खालोखाल विपुल आढळणारा खडक. प्लॅजिओक्लेज खनिज याचा मुख्य घटक असून हॉर्नब्लेंड व कृष्णाभ्रकसुद्धा ...

सॅनिडीन हे फेल्स्पार गटातील एक खनिज असून ऑर्थोक्लेजचा (KAlSi3O8) हा एक प्रकार आहे. याला ज्वालामुखीय ऑर्थोक्लेज असेही म्हणतात. स्वच्छ काचेप्रमाणे ...

झिओलाइट गटातील ह्यूलँडाइट हे एक टेक्टोसिलिकेटी (Tectosilicates) खनिजमाला. या अगोदर हे स्वतंत्र कॅल्शियमयुक्त झिओलाइट गटातील खनिज गणले जायचे, परंतु नंतर ...

स्फीन हे खनिज टिटॅनियम व कॅल्शियम यांचे ऑर्थोसिलिकेट आहे. याचे स्फटिक एकनताक्ष प्रणालीचे व पाचरीच्या आकाराचे असतात आणि त्यांची ठेवण ...

जस्ताचे हे खनिज पूर्वी जस्त धातू मिळविण्यासाठी वापरीत. त्याचे स्फटिक समांतरषट्फलकीय अथवा विषम त्रिभुजफलकी समूहाचे असून ते लहान असतात. ते ...

हेल्व्हाइट हेल्व्हाइट हे बेरिलियमचे सिलिकेट खनिज डॅनॅलाइट व जेंथेल्व्हाइट (रा.सं. लोहासह) या खनिजांशी समरूप आहे. त्याचे स्फटिक घनीयचतुष्फलकीय असून स्फटिकांशिवाय ...

नॉर्वेमधील स्कुटेरुड या गावी हे प्रथम आढळल्याने याला स्कुटेरुडाइट नाव देण्यात आले. हे कोबाल्ट-निकेल आर्सेनाइड मालिकेतील खनिज असून यात बहुधा ...

स्ट्राँशियम या धातूचे सल्फेट प्रकारात असलेले निसर्गातील प्रमुख व सर्वांत विपुल आढळणारे खनिज. याच्या आकाशी निळसर रंगछटामुळे याला लॅटीन भाषेतील ...