Author: प. वि. सोहनी

वाळवी (ओडोण्टोटर्मिस ओबेसस) (टर्माइट). एक उपद्रवी कीटक. वाळवीचा समावेश संधिपाद संघातील कीटक वर्गाच्या आयसॉप्टेरा (सदृशपंखी) गणाच्या टर्मिटिडी कुलात करतात. वाळवीला ...

ऊती म्हणजे बहुपेशीय सजीवांमधील एकाच प्रकारची संरचना आणि कार्य करणार्‍या पेशींचा समूह. ऊतिविज्ञानात मुख्यत: ऊतींचा, तसेच पेशींचा आणि इंद्रियांचा समावेश ...

सजीवांमधील  गुणधर्म एका पिढीमधून दुसर्‍या पिढीत कसे उतरतात, याचा सामान्यपणे आणि जनुकांचा विशेषकरून अभ्यास करणारी जीवशास्त्राची एक शाखा. या शाखेला ...

सजीवाचा जन्म आणि मृत्यू यांदरम्यानचा कालावधी म्हणजे सजीवाचा आयुःकाल. जीवविज्ञानाच्या व्याख्येनुसार सजीवाचा आयुःकाल हा गर्भधारणा ते मृत्यू यांदरम्यानचा कालावधी असे ...

अस्थिमत्स्य वर्गाच्या पर्सिफॉर्मीस गणाच्या सिचलिडी कुलातील एक मासा. याचे शास्त्रीय नाव ओरिओक्रोमिस मोझाम्बिका असून पूर्वी तो तिलापी मोझाम्बिका असा ओळखला ...

गोड्या पाण्यात आढळणारा एक मासा. झीब्रा माशाचा समावेश अस्थिमत्स्य वर्गाच्या सिप्रिनीफॉर्मिस गणाच्या सिप्रिनीडी कुलात होतो. त्याचे शास्त्रीय नाव डॅनिओ रेरिओ ...

अनेक वेळा सजीवांच्या शरीरक्रिया तसेच वर्तणुकीसंबंधित क्रिया आवर्ती म्हणजे ठराविक काळानंतर पुन्हा घडणाऱ्या आहेत, असे आढळते. सजीवांच्या शरीरक्रियांत किंवा वर्तनांत ...

गर्भावस्थेत गर्भ व अपरा (वार) यांना जोडणाऱ्या नलिकेसारख्या अवयवाला नाळ म्हणतात. गर्भकालातील गर्भाचे जीवन संपूर्णपणे नाळेवर अवलंबून असते. गर्भाची वाढ ...

अन्नपचनाचे कार्य करणारी प्राण्यांतील संस्था. आदिजीव, छिद्री आणि आंतरदेहगुही या संघांत वेगळी पचन संस्था नसते. मात्र, या संघापेक्षा उच्च संघातील ...

रात्रीच्या वेळी दिव्याकडे आकर्षित होणारा एक कीटक. पतंगांचा समावेश संधिपाद संघाच्या कीटक वर्गातील खवलेपंखी (लेपिडोप्टेरा) गणात होतो. त्यांना काही वेळा ...

सजीवांच्या आहाराच्या प्रकारानुसार ‘स्वोपजीवी आणि परजीवी’ असे दोन प्रकार आढळतात. बहुसंख्य वनस्पती हरितद्रव्याच्या साहाय्याने निसर्गातील मूलद्रव्ये आणि सूर्याच्या ऊर्जेचा वापर ...

उडणाऱ्या, द्विपाद व पृष्ठवंशी प्राण्यांचा एक वर्ग. शरीरावरील पिसांचे आच्छादन, पंख आणि चोच या लक्षणांवरून पक्षी चटकन ओळखता येतात. जगात ...

खोकड हा सस्तन प्राणी मांसाहारी गणाच्या कॅनिडी कुलातील आहे. या कुलात कुत्रा, लांडगा, कोल्हा, वन्य कुत्रा, इ. प्राणी येतात. खोकड ...

ओरॅंगउटान सस्तन प्राणी वर्गाच्या पाँजिडी कुलातील एक कपी (बिनशेपटाचे माकड). ओरँगउटान याचा अर्थ ‘अरण्यातील माणूस’ असा आहे. बोर्निओ व सुमात्रा ...

स्तनी वर्गाच्या अपरास्तनी उपवर्गातील एक गण. चिचुंद्री, झाडावरील चिचुंद्री, छछुंदर (मोल) इ. प्राण्यांचा या गणात समावेश होतो. या गणाची जगभर ...

स्तनी वर्गामधील कुरतडणारे प्राणी म्हणजे कृंतक हा एक गण (रोडेंशिया) आहे. हे प्राणी कोणताही पदार्थ खाताना इतर प्राण्यांप्रमाणे दातांनी तोडून ...

प्रवाळावर चालणारी कवडी मृदुकाय (मॉलस्का) संघातील उदरपाद (गॅस्ट्रोपोडा) वर्गातील एक सागरी प्राणी. कवडी ही संज्ञा कवच असलेल्या जिवंत प्राण्यास आणि ...

हिरवे सागरी कालव मृदुकाय (मॉलस्का) संघाच्या परशुपाद किंवा शिंपाधारी (बायव्हाल्व्हिया) वर्गातील एक प्राणी. बहुसंख्य कालवे सागरी असून काही गोड्या पाण्यात ...

आंतरदेहगुही संघ अपृष्ठवंशी प्राण्यांचा एक संघ. या संघात सु. ९,००० जाती आहेत. हे प्राणी बहुपेशीय आणि द्विस्तरी असतात. त्यांचे शरीर ...

अपुष्ठवंशी प्राणीसंघातील काही उदाहरणे पाठीचा कणा नसणार्‍या प्राण्यांना ‘अपृष्ठवंशी’ म्हणतात. वर्गीकरणाच्या दृष्टीने अपृष्ठवंशी प्राणी हा प्राणिसृष्टीचा वेगळा असा नैसर्गिक विभाग ...