मराठी विश्वकोश

हरगोबिंद खोराना (Har Gobind Khorana)

खोराना, हरगोबिंद : (९ जानेवारी, १९२२ - ९ नोव्हेंबर २०११) हरगोबिंद खोराना यांचा जन्म ब्रिटिश भारतात मुलतान-पंजाबमधील रायपूर (सध्या पाकिस्तान) झाला. झाडाखाली भरणाऱ्या शाळेत त्यांनी चार वर्षे शिक्षण घेतले. त्यानंतर…

व्याघ्रासन (Vyaghrasana)

एक आसनप्रकार. व्याघ्र म्हणजेच वाघ. वाघाने शरीराला ताण दिल्यावर जशी शरीराची स्थिती दिसते तशीच या आसनातही दिसते, म्हणून या आसनाला व्याघ्रासन असे म्हणतात. कृती : प्रथम जमिनीवरील आसनावर दोन्ही पायांमध्ये…

ख्रिस्ती धर्म, भारतातील (Christanity in India)

‘जगाच्या अंतापर्यंत जा आणि संपूर्ण सृष्टीला माझा संदेश द्या’ (बायबल, मार्क १६:१५) येशू ख्रिस्ताने दिलेली ही आज्ञा त्याच्या बारा प्रेषितांनी शिरसावंद्य मानली. त्याचे दोन प्रेषित–थॉमस व बार्थोलोमिओ (बार्थोलोम्यू)–हे भारताकडे निघाले.…

लक्ष्मण बाळू रायमाने (Laxman Balu Raymane)

रायमाने, ल. बा. : (२४ जानेवारी १९३६). मराठी व कानडी साहित्याचे गाढे अभ्यासक, लेखक आणि समीक्षक अशी त्यांची ओळख आहे. दलित साहित्य, शरण साहित्य इत्यादींचे भाष्यकार म्हणूनही ते ओळखले जातात.…

नवकेन्सीय अर्थशास्त्र (Neo-Keynesian Economics)

समष्टीय अथवा समग्रलक्ष्यी अर्थशास्त्रातील एक सैद्धांतिक प्रवाह. इ. स. १९३६ मध्ये जॉन मेनार्ड केन्स यांनी भांडवलशाही अर्थव्यवस्थेच्या समष्टीय यंत्रणेबाबत मूलभूत सैद्धांतिक मांडणी केली, ज्यास ‘केन्सीय क्रांती’ असे संबोधले जाते. ‘नवअभिजात…

ग्रामीण आरोग्य सेवा : पर्यवेक्षक भूमिका (Rural Health Services : Supervisor Role)

प्रस्तावना : भारतातील “ग्रामीण आरोग्य मिशन” या कार्यक्रमांतर्गत ग्रामीण आरोग्य परिचर्या देण्यासाठी आरोग्य सेवेमध्ये पर्यवेक्षकांची नेमणूक केली जाते. यात स्त्री पर्यवेक्षक (Female health supervisor / Female Health Assistant) आणि पुरुष…

प्रेषितांचा विश्वासांगिकार व श्रद्धा प्रकटन (Apostle Creed)

एक कॅथलिक प्रार्थना. ‘क्रेडो’ (Credo) ह्या लॅटिन भाषेतील शब्दाचा अर्थ ‘मी श्रद्धा ठेवतो’ असा होतो. या लॅटिन शब्दावरून 'मतांगिकार' (क्रीड), म्हणजे ख्रिस्ताचा अनुयायी नक्की कशावर विश्वास ठेवतो त्या कलमान्वये तयार…

रौप्य/रजत भस्म (Raupya/Rajat Bhasma)

रौप्य भस्म हे आयुर्वेदात वापरले जाणारे महत्त्वाचे औषध आहे. चांदीला संस्कृतमध्ये रौप्य, रजत, रूप्यक, तारा, पांढरा, वसुत्तम, रुप्य, चंद्रहास तर इंग्रजीमध्ये सिल्व्हर (Silver) असे म्हणतात. दागदागिने, शिल्पे, भांडी इत्यादींसाठी पूर्वापार…

बहुभुजाकृती (Polygon)

[latexpage] मर्यादित सरळ रेषाखंडांपासून बनलेली (अनेक ‘भुजा’ असलेली) बंद द्विमितीय, भूमितीय आकृती म्हणजे बहुभुजाकृती. भुजांची संख्या दर्शवण्यासाठी बहुभुजाकृतीचे नाव ‘संख्या’भुज असे लिहितात. उदा., सात भुजा असलेल्या बहुभुजाकृतीला ‘सप्त’भुज किंवा ‘सप्त’कोन…