थापर, रोमिला : (३० नोव्हेंबर १९३१). आंतरराष्ट्रीय ख्यातीच्या इतिहास संशोधिका व विदुषी. विशेषतः प्राचीन भारतीय इतिहास व संस्कृती यांवरील लेखन-संशोधनासाठी प्रसिद्ध. त्यांचा जन्म लखनौमधील एका संपन्न पंजाबी कुटुंबात झाला. थापर…
राव, शिकारीपुरा रंगनाथ : (१ जुलै १९२२–३ जानेवारी २०१३). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ आणि भारतीय सागरी पुरातत्त्वाचे जनक. त्यांचा जन्म कर्नाटकमधील शिमोगा जिल्ह्यातील आनंदपूरम या गावात झाला. राव यांनी सन १९४१…
झॉयनर, फ्रिडरिक ईव्हरार्ड : (८ मार्च १९०५–५ नोव्हेंबर १९६३). विख्यात जर्मन भूपुरातत्त्वज्ञ आणि पुराजीववैज्ञानिक. त्यांचा जन्म जर्मनीची राजधानी बर्लिनमध्ये रोजी झाला. पोलंडमधील ब्रेस्लाऊ विद्यापीठातून झॉयनर यांनी पीएच.डी संपादन केली (१९२७).…
कृष्णस्वामी, व्ही. डी. : (१८ जानेवारी १९०५–१५ जुलै १९७०). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म तमिळनाडूतील चिंगलपेट जिल्ह्यामधील वेंबक्कम येथे झाला. त्यांचे शालेय व महाविद्यालयीन शि़क्षण चेन्नईत झाले. कृष्णस्वामींनी मद्रास विद्यापीठातून…
कीर्तने, नीळकंठ जनार्दन : (१ जानेवारी १८४४–१८९६). मराठ्यांच्या इतिहासाचे आद्य टीकाकार, चिकित्सक आणि साक्षेपी संशोधक. त्यांचा जन्म कोल्हापूर येथे झाला. त्यांचे प्राथमिक शिक्षण कोल्हापूर आणि माध्यमिक (मॅट्रिक) शिक्षण मुंबईमध्ये झाले.…
पेरैरा, आंतॉनियू : (९ मे १८८३–१६ मार्च १९५५). विख्यात कायदेतज्ज्ञ व इतिहास संशोधक. ए. बी. द. ब्रागांस परैरा म्हणूनही परिचित. त्यांचा जन्म गोवा राज्यातील उत्तडे (ता. साष्टी) या गावी एका…
रायगड जिल्ह्यातील एक डोंगरी किल्ला. रायगड-पुणे जिल्ह्यांच्या सीमेवर रायगड जिल्ह्यातील माणगाव तालुक्यात हा किल्ला आहे. मुंबई-गोवा महामार्गावरील माणगावपासून पुण्याकडे जाताना १० किमी. अंतरावर, तसेच पुणे-माणगाव रस्त्यावर ताम्हिणी घाट उतरल्यानंतर निझामपूर…
रुपया प्रकारातील चांदीचे एक चलनी नाणे. मिरज येथील गंगाधरराव पटवर्धन या पेशव्यांच्या सरदारांनी हे नाणे पाडले. अठराव्या शतकात मराठ्यांनी आपल्या मूळ चलनव्यवस्थेसोबतच मोगली चलनव्यवस्थेचाही स्वीकार केला. त्यानुसार दैनंदिन व कमी…
शिवराई : एक तांब्याचे चलनी नाणे. मराठेशाहीचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराजांनी हे नाणे पाडले. याबद्दलची नेमकी माहिती एका समकालीन डच पत्रातून मिळते. सदर पत्रातील एक उतारा खालीलप्रमाणे : ‘रायरीच्या किल्ल्यावरून…
साधारणत: इसवी सन पहिल्या शतकाच्या प्रारंभिक दशकात कुषाणांचे विविध टोळ्यांच्या माध्यमाने उत्तर पश्चिम भारतात आगमन झाले. या टोळ्यांच्या संघाचे नेतृत्व ‘एहु-झी’ (यू-एची) (Yuezhi) टोळी करीत होती. याच टोळीच्या माध्यमातून पुढे…
महाराष्ट्रातील नाशिक जिल्ह्यातील किल्ला. हा नाशिक या जिल्ह्याच्या ठिकाणापासून सु. ४० किमी., तसेच इगतपुरीपासून सु. ४५ किमी. अंतरावर आहे. किल्ल्याची समुद्रसपाटीपासूनची उंची ११२० मी. आहे. हा किल्ला हरिहर या नावाने…
रायगड जिल्ह्यातील एक गिरिदुर्ग. तो पनवेल तालुक्यात समुद्रसपाटीपासून सु. ७०७ मी. उंचीवर आहे. प्रबळगड हा मुख्य किल्ला असून त्याला लागून असलेल्या एका छोट्या खिंडीने कलावंतीण नावाचा सुळका किल्ल्याला जोडला गेला…
रोमन कॅथलिक चर्चचे सर्वोच्च धर्मप्रमुख पोप ह्यांचे अधिकृत निवासस्थान व कार्यालय. येशू ख्रिस्ताचा सर्वांत प्रमुख शिष्य प्रेषित संत पीटर ह्याने जेथे हौतात्म्य स्वीकारले, त्याच भूमीवर व्हॅटिकनची उभारणी करण्यात आली असून…
कायजर, आर्मीन डेल : (१० नोव्हेंबर १९२७ – ५ जून २०२०) आरमिन डेल कायजर यांचा जन्म अमेरिकेच्या ओहायो राज्यात पिक्वा येथे झाला. शालेय काळात त्यांचा छंद स्फोटकांवर प्रयोग करणे…
योहानस डिडिरिक वॅन दे वॉल्झ : (२३ नोव्हेंबर १८३७ - ८ मार्च १९२३) ऊष्मागतिकीतील एक अतिशय महत्त्वाचं समीकरण एकोणिसाव्या शतकातील ज्या डच शास्त्रज्ञाच्या नावाने प्रसिद्ध आहे तो शास्त्रज्ञ म्हणजे…