स्मार्टफोन (Smartphone)

(मोबाइल उपकरण; मोबाइल टेलिफोन). मोबाइल टेलिफोनमध्ये समाकलित केलेला सुवाह्य संगणक. स्मार्टफोनमध्ये दृश्य पटलासह (एलसीडी; LCD; Liquid Crystal Display) वैयक्तिक माहिती व्यवस्थापित करणारी आज्ञावली -जसे इलेक्ट्रॉनिक कॅलेंडर आणि ॲड्रेस बुक -साधारणत:…

डेटा एनक्रिप्शन मानक (Data Encryption Standard)

(डिइएस; DES). यु.एस. नॅशनल ब्युरो ऑफ स्टँडर्स (एनबीएस; आताचे नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ स्टँडर्स अँड टेक्नॉलॉजी) यांनी सुरवातीला तयार केलेले डेटा एनक्रिप्शन मानक. 21व्या शतकाच्या सुरवातीला ते अधिक सुरक्षित एनक्रिप्शन मानकाद्वारे…

डीएनएच्या संरचनेचा शोध (Discovery Of DNA Structure)

जेम्स ड्यूई वॉटसन (६ एप्रिल १९२८) आणि फ्रॅन्सिस हॅरी कॉम्पटन क्रिक (८ जून १९१६ – २८ जुलै २००४) यांनी १९५३ साली डीएनए संरचनेचा शोध लावला. डीएनए हे आनुवंशिकतेचे रसायन असल्याचे…

नाजीब महफूज (Naguib Mahfouz)

महफूज, नाजीब : (११ डिसेंबर १९११-३० ऑगस्ट २००६). साहित्यातील नोबेल पुरस्कार विजेता इजिप्शियन कादंबरीकार, आणि पटकथा लेखक. कैरोच्या अल - जमलीय्या जिल्ह्यात त्यांचा जन्म एका सनदी अधिकाऱ्याच्या घरात झाला. मेहफूझ…

मेरी रॉबिन्सन (Mary Robinson)

 रॉबिन्सन, मेरी : (२७ नोव्हेंबर १७५७ - २६ डिसेंबर १८००). एक ख्यातनाम इंग्रजी कवयित्री, अभिनेत्री, नाटककार, कादंबरीकार. तिला सॅफो या ग्रीक कवयित्रीच्या समकक्ष इंग्लिश सॅफो म्हणून ओळखले जात असे. तिने…

हिरव्या रंगाचे हिरे (Green Diamond)

पारदर्शक रंगहीन हिरे सर्वांत मूल्यवान असतात, परंतु त्याचबरोबर विविध रंगाच्या हिऱ्यांचेसुद्धा आपणास आकर्षण असते. अशा विविध रंगातील सर्वोत्तम हिरा म्हणजेच हिरव्या रंगाचा हिरा. पोलंडचा राजा स्टॅनिस्लॉ ऑगस्ट (१७२१) याच्या ड्रेझ्डेन पॅलेसमधील…

निळ्या रंगाचे हिरे (Blue Diamond)

जगातील सर्वांत मूल्यवान हिरा – होप. तो निळ्या रंगामुळे प्रसिद्ध आहे. फ्रेंच व्यापारी झां बातीस्त ताव्हेर्न्ये (Jean Baptiste Tavernier) यांच्या मते होप डायमंडची उत्पत्ती १७ व्या शतकात आंध्र प्रदेशातील कोल्लूर या…

जूबा शहर (Juba City)

आफ्रिकेतील साउथ सूदान या देशाची राजधानी व देशातील सर्वांत मोठे शहर. लोकसंख्या ५,२५,९५३ (२०१७). साऊथ सूदान - युगांडा या देशांच्या आंतरराष्ट्रीय सीमेच्या उत्तरेस सुमारे १२७ किमी., बाहर एल्-जेबेल (श्वेत नाईल)…

धर्ममेघ समाधि

योगसाधनेच्या प्रवासात संपूर्ण ज्ञान प्राप्त झाल्यानंतर त्या ज्ञानापासून व त्यापासून प्राप्त होणाऱ्या सिद्धींपासून पूर्ण वैराग्य प्राप्त झाल्यानंतरची चित्ताची होणारी स्थिती म्हणजे धर्ममेघ समाधी होय. चित्ताच्या संपूर्ण वृत्तींचा (विचारांचा) निरोध हे…

अमा अता अयडू (Ama Ata Aidoo)

अमा अता अयडू :  (२३ मार्च १९४२). मूळ नाव क्रिस्तीना अमा अता अयडू. एक आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यताप्राप्त झालेली, प्रशंसनीय साहित्यिक आणि बौद्धिक व्यक्तिमत्त्व. तिच्या लिखाणातले आधुनिक आफ्रिकन लोकांच्या विरोधाभासी स्थितीबद्दल,…

हंसासन (Hansasana)

एक आसनप्रकार. हे आसन करताना शरीराचा आकृतीबंध हंस पक्षाप्रमाणे दिसतो, म्हणून या आसनाला हंसासन असे म्हणतात. कृती : आसनपूर्व स्थितीसाठी जमिनीवरील बैठकीवर (सतरंजीवर) दोन्ही पायांमध्ये अंतर ठेवून बसावे. दोन्ही हात…

जींद शहर (Jind City)

भारताच्या हरयाणा राज्यातील याच नावाच्या जिल्ह्याचे मुख्य ठिकाण आणि भूतपूर्व जींद संस्थानची राजधानी. हरयाणातील हे सर्वांत मोठ्या व प्राचीन शहरांपैकी एक आहे. लोकसंख्या १,६७,५९२ (२०११). हे दिल्लीच्या वायव्येस ११० किमी.,…

नर्मदा बचाओ आंदोलन (Narmada Bachao Andolan)

नर्मदा नदीवर बांधण्यात आलेल्या मोठ्या धरणाविरोधातील शक्तीशाली जनआंदोलन. भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर १९७० व १९८० च्या दशकांत अन्याय, अत्याचार, शोषण, पर्यावरण संरक्षण, नैसर्गिक संसाधने व नागरी हक्क असे अनेकविध मुद्दे घेऊन…

ताडासन (Tadasana)

एक आसनप्रकार. ताडाचे झाड त्याच्या उंचीकरीता प्रसिद्ध आहे. या आसनात शरीराची अंतिम स्थिती ही ताडाच्या झाडाप्रमाणे उंच भासते, म्हणूनच या आसनाला ‘ताडासन’ असे नाव आहे. कृती : आसनपूर्व स्थितीसाठी दोन्ही…

पी. सी. पंत (P. C. Pant)

पंत, पूरण चंद्र : (१४ जुलै १९३७–२२ नोव्हेंबर २००६). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म उत्तराखंडमधील नैनिताल जिल्ह्यातील काशीपूर या गावात झाला. त्यांचे वडील इंग्रजीचे शिक्षक होते. शालेय शिक्षण गावातच पूर्ण…