मराठी विश्वकोश

वराह पुराण (Varaha Purana)

वराह पुराण : अवतारी विष्णूने हे पुराण पृथ्वीला सांगितले अशी समजूत आहे. प्रामुख्याने हे पुराण विष्णुदेवतेसंबंधी असले तरी यात शिव आणि शक्ती यांचीही स्तुती व कथा येतात. हे पुराण नवव्या-दहाव्या…

येशूचे चमत्कार : पारंपरिक चित्रे.

येशूचे चमत्कार (The Miracles of Jesus Christ)

चमत्कार म्हणजे अद्‌भुत घटना. निसर्गाचे नियम किंवा कार्यकारणभाव ज्या घटनांना लागू पडत नाहीत, अशा घटनांना ‘अद्‌भुत’ म्हणजे आश्चर्यकारक म्हणतात. म्हणजे वैज्ञानिक दृष्टीकोन, बुद्धिवाद वा विवेकवाद यांच्या द्वारे ज्या घटनांची उपपत्ती…

फिराक गोरखपुरी (Firaq Gorakhpuri)

फिराक गोरखपुरी : (२८ ऑगस्ट १८९६-३ मार्च १९८२). भारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कार लाभलेले एक श्रेष्ठ उर्दू कवी. फिराक गोरखपुरी यांचे मुल नाव रघुपती सहाय ‘फिराक’ असे होते. उर्दू भाषेतील प्रसिद्ध साहित्यिक.…

ग्रीक कला : आर्ष काळ (Greek Art : Archaic Period)

प्राचीन ग्रीक संस्कृतीत इ.स.पू. सातव्या शतकापासून सुरू झालेल्या आर्ष कालावधीत (इ. स. पू. ७०० ते इ. स. पू. ४८०) नागरी जीवनास पुन्हा सुरुवात झालेली दिसते. ह्या काळात नागरिक, परदेशी रहिवासी…

स्प्रिंग अँड ऑटम अँनल्स (The-Spring-and-Autumn Annals)

स्प्रिंग अँड ऑटम अँनल्स : (छुन छिऊ). अभिजात चिनी साहित्यातील महात्मा कन्फ्यूशसच्या पाच महान अभिजात ग्रंथांपैकी एक ग्रंथ. या ग्रंथाला चिनी भाषेत छुन छिऊ असे म्हणतात. याचे स्वरूप बखरीसारखे आहे.…

ग्रीक कला : भौमितिक काळ (Greek Art : Geometric Period)

मायसीनीअन संस्कृतीच्या शेवटापासून साधारण इ.स.पू. ११०० ते इ.स.पू. ७०० या प्रारंभिक प्राचीन ग्रीक संस्कृतीच्या उदयापर्यंतच्या काळाचा, तज्ञांनी या काळातील अजूनपर्यंत उपलब्ध झालेल्या पुरावशेषांवरून, ‘अंधःकार काळ’ (Dark Ages) असा उल्लेख केल्याचे…

ग्रीक कला (Greek Art)

प्राचीन ग्रीक कला-संस्कृती भूमध्य सागरातील ग्रीसची मुख्य भूमी आणि इजीअन समुद्रातील बेटांवर व आजूबाजूच्या भू बेटांवर उदयास आली. ही संस्कृती अलेक्झांडर द ग्रेट याच्या अस्तापर्यंत म्हणजे इ.स.पू. ३२३ पर्यंत टिकली.…

फॉरवर्ड ब्लॉक (Forward Bloc)

फॉरवर्ड ब्लॉक : स्वातंत्र्यपूर्व काळातील भारतातील एक राजकीय पक्ष. संघटनात्मक प्रश्नावर म. गांधीजींशी तीव्र मतभेद झाल्यामुळे सुभाषचंद्र बोस यांनी काँग्रेसचा राजीनामा दिला आणि डाव्या समविचारी गटांना एकत्र आणण्यासाठी काँग्रेसच्याच अंतर्गत…

गॉलिस्ट पक्ष (Gaullist Party)

गॉलिस्ट पक्ष : दुसऱ्या महायुद्धानंतरच्या काळात फ्रान्समधील उजव्या शक्तीचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या विविध ‘गॉलिस्ट’ पक्षांचे व गटांचे जनकत्व १९४७ मध्ये जनरल द गॉल यांनी स्थापलेल्या आर्. पी. एफ्. या पक्षाकडे जाते.…

झारखंड पक्ष (Zarkhand Party)

झारखंड पक्ष : झारखंड पक्षाची स्थापना १९५० मध्ये झाली. तथापि पक्षाच्या निर्मितीची प्रक्रिया तीस वर्षे अगोदर अस्तित्वात आलेल्या ‘छोटा नागपूर उन्नती समाज’ या संघटनेपासून सुरू झाली होती. १९३८ मध्ये त्या…

तंत्रज्ञशाही (Technocracy movement)

तंत्रज्ञशाही : समाजाचे शासन तंत्रज्ञांकडेच असावे, ही अमेरिकेतील तंत्रज्ञांनी १९३० च्या सुमारास मांडलेली उपपत्ती. न्यूयॉर्क शहरात १९३१–३२ मध्ये हौअर्ड स्कॉट या अनुभवी अभियंत्याच्या नेतृत्वाखाली सुरू झालेल्या एका अभ्यासगटातूनच तंत्रज्ञशाहीचे आंदोलन…

सोशलिस्ट पार्टी – समाजवादी पक्ष (Socialist Party)

सोशलिस्ट पार्टी - समाजवादी पक्ष : १९३२ च्या कायदेभंगाच्या चळवळीचा जोर ओसरल्यानंतर काँग्रेसमध्ये सनदशीर राजकारणाचे वारे वाहू लागले. कायदेभंगाच्या प्रत्यक्ष चळवळीपेक्षा सनदशीर राजकारणामध्ये प्यादी पुढे-मागे करून स्वातंत्र्य लढा पुढे न्यावा…

इंस्टाग्राम (Instagram)

संक्षिप्त रूप आयजी (IG), इंस्टा (Insta) किंवा द ग्राम (the gram). चित्रे-व्हिडिओ सामायिक करणारे अमेरिकेतील सोशस नेटवर्किंग सेवा. याला केल्व्‍हिन सिस्ट्रॉम (Kelvin Systrom) आणि माइक क्रिगर (Mike Krieger) यांनी तयार…

येहूदी मेन्युइन (Yehudi Menuhin)

मेन्युइन, येहूदी : (२२ एप्रिल १९१६ – १२ मार्च १९९९). प्रख्यात अमेरिकन व्हायोलिनवादक. भारतीय संगीताच्या संदर्भात त्यांची कामगिरी विशेष मोलाची मानली जाते. त्यांचा जन्म न्यूयॉर्क शहरात रशियन ज्यू (यहुदी) कुटुंबात…

विश्वनाथ सत्यनारायण (Vishwanath Satyanarayan)

सत्यनारायण, विश्वनाथ : (६ ऑक्टोबर १८९५ - १८ ऑक्टोबर १९७६). सुप्रसिद्ध तेलुगू साहित्यिक. ते ओजस्वी आणि शास्त्रीय दृष्टीने संपन्न असे कवी, कादंबरीकार, नाटककार, समीक्षक आणि निबंध लेखक आहेत. त्यांनी तेलगु…