कांबळे, गौतमीपुत्र : (२ जुन १९४९). मराठी साहित्यातील सुप्रसिद्ध कथाकार आणि फुले-आंबेडकरी चळवळीतील ज्येष्ठ कार्यकर्ते. गौतमीपुत्र कांबळे हे स्वत:ची एक निश्चित वैचारिक आणि वाङ्मयीन भुमिका घेऊन जगणारे आणि लिहिणारे लेख़क…
डांगोरा एका नगरीचा : साहित्य अकादेमी पुरस्कार प्राप्त त्र्यं. वि. सरदेशमुख ह्यांची कादंबरी. मराठी साहित्यसृष्टीतील विख्यात समीक्षक, साहित्यिक, कादंबरीकार त्र्यं. वि. सरदेशमुख ह्यांची ही कादंबरी १९९८ साली प्रकाशित झाली आहे.…
व्यायामाचा आणि उपासनेचा एक प्रकार. याने माणसाच्या सर्व इंद्रियांना व्यायाम मिळून सर्वत्र रक्ताचा पुरवठा होतो. आकुंचन-प्रसरणाच्या क्रिया सलग व सुलभ होत असल्याने हा व्यायामाचा शास्त्रोक्त प्रकार मानतात. प्राचीन काळापासून ते…
एक आसनप्रकार. स्वस्तिक हे भारतीय संस्कृतीनुसार शुभचिन्ह आहे. या आसनाच्या अंतिम स्थितीमध्ये पायांची रचना स्वस्तिकाच्या फुलीप्रमाणे दिसते म्हणून या आसनाचे नाव स्वस्तिकासन पडले असावे. स्वस्तिक हे शुभचिन्ह असल्यामुळेच कदाचित हठप्रदिपिकेमधे…
एक आसनप्रकार. कुक्कुट म्हणजे कोंबडा. या आसनामध्ये शरीराची अंतिम स्थिती कोंबड्याप्रमाणे दिसते, म्हणून या आसनाला कुक्कुटासन असे म्हणतात. कृती : आसनपूर्व स्थितीसाठी दोन्ही पायांमध्ये अंतर ठेवून हात शरीराच्या मागील बाजूस…
भारताच्या गुजरात राज्यातील याच नावाच्या जिल्ह्याचे मुख्य ठिकाण आणि पूर्वीच्या छोटा उदेपूर संस्थानची राजधानी. लोकसंख्या २५,७८७ (२०११). हे मध्य प्रदेश राज्याच्या सरहद्दीजवळ, ओरस (नर्मदेची उपनदी) नदीच्या काठावर वसले आहे. वडोदरा…
फ्रान्समधील एक महत्त्वाची नदी. लांबी सुमारे २९० किमी., जलवाहन क्षेत्र १२,१०० चौ. किमी. फ्रान्सच्या ईशान्य भागातील म्यूझ विभागात असलेल्या आर्गॉन फॉरेस्ट या अरण्ययुक्त पठारी प्रदेशात या नदीचा उगम होतो. उगमानंतर…
लेबानन देशातील एक लहान, परंतु पौराणिक दृष्ट्या महत्त्वाची नदी. आडोनिस या नावानेही ती ओळखली जाते. लांबी २३ किमी. लेबानन पर्वताच्या उतारावर, सस.पासून १,५०० मी. उंचीवरील अफ्क्वा ग्रोटो या गुहेत ती…
मध्य आफ्रिकेतील चॅड देशाची राजधानी आणि देशातील सर्वांत मोठे शहर. लोकसंख्या ७,२१,०८१ (२०१८). हे देशाच्या नैर्ऋत्य भागात, चॅड-कॅमेरून सरहद्दीवर, शारी व लोगोन या नद्यांच्या संगमावर वसलेले आहे. फ्रेंचांनी इ. स.…
लिंग (सेक्स) ही जीवशास्त्रातील संकल्पना आहे. लिंगभाव या संकल्पनेमध्ये सांस्कृतिक आणि सामाजिक बाजुंचा विचार करण्यात येतो. अर्थशास्त्रातील लिंगभाव आधारित अर्थसंकल्प म्हणजे लिंगभाव ही संकल्पना मुख्य प्रवाहात रुजविण्याचे एक साधन आहे.…
बायबल या ख्रिस्ती धर्मग्रंथाचा उदय यहुदी (ज्यू) समाजात आणि यहुदी संस्कृतीत झालेला आहे. द जेरूसालेम बायबल या आवृत्तीनुसार (पृ. २०५५) इ. स. पू. ३१०० ते २१०० या कालखंडात अब्राहमचे पूर्वज…
लिंग अभ्यास हा अर्थव्यवस्थेच्या विकासातील एक अत्यंत महत्त्वाचा भाग आहे. सामाजिक नियम आणि सामाजिक संरचना हे स्त्री व पुरुषांच्या जीवनावर, त्यांना उपलब्ध होणाऱ्या संधींवर वेगवेगळा परिणाम करताना दिसतात आणि त्याद्वारे…
एक आसनप्रकार. अष्टवक्रासन म्हणजेच आठ कोन असणारे किंवा आठ जागेत शरीराला वाकवणारे आसन. हे आसन अष्टवक्र नावाच्या महर्षींना समर्पित आहे. कृती : आसनपूर्व स्थितीसाठी दोन्ही पायांमध्ये अंतर ठेवून दोन्ही हात…
ज्यू आणि ख्रिस्ती धर्मीयांचा पवित्र धर्मग्रंथ. बायबलला ‘देवशब्द’ असेही म्हटले जाते (देवशब्द–ईश्वरी प्रेरणा व देवशब्दाची जडणघडण). बायबल हा शब्द मूळ ग्रीक भाषेतून इंग्रजीत आला. ‘ता बिब्लिया’ (Ta Biblia) ह्या ग्रीक…
कोन्त्सेविच, मॅक्झिम : (२५ ऑगस्ट १९६४ - ) मॅक्झिम कोन्त्सेविच यांचा जन्म रशियातील खिमकी शहरात झाला. माध्यमिक शाळेपासूनच त्यांना गणित आणि भौतिकशास्त्र या विषयांचे आकर्षण निर्माण झाले. रशियातील ऑल युनिअन…