बॅनर्जी, राखालदास : ( १२ एप्रिल १८८५ – २३ मे १९३० ). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ व पुराभिलेखतज्ज्ञ. राखालदास बंदोपाध्याय म्हणूनही परिचित. हडप्पा संस्कृतीचे एक मुख्य स्थळ असलेल्या मोहेंजोदारोचा (मोहें-जो-दडो) (सांप्रत…
सांस्कृतिक पार्श्वभूमीचा संदर्भ घेऊन केलेला रोगपरिस्थितीविज्ञानाचा अभ्यास. समाजातील सर्व लोकांच्या वागण्या-बोलण्याची, विचारांची, भावनांची, मुल्यांची गोळाबेरीज म्हणजे संस्कृती असे म्हणता येईल. अशा सामायिक ज्ञान आणि माहितीतून संकेत, नियम, रूढी, प्रथा, परंपरा…
ख्रिस्तावर श्रद्धा ठेवणारा ख्रिस्ती समाज हा सुरुवातीच्या काळात ख्रिस्ताच्या नावीन्यपूर्ण संदेशाने व भविष्यात होणाऱ्या प्रभूच्या पुनरागमनाच्या आशेने इतका भारावून गेला होता की, जगात असूनही त्याला जगात नसल्यासारखे वाटत होते. येथेच…
ब्रिटनच्या यूरोपीय संघातून रितसर बाहेर पडण्याच्या प्रक्रियेला ‘ब्रेक्झिट’ म्हणतात. ब्रिटन या शब्दाच्या स्पेलिंग मधील ‘बी’ व ‘आर’ ही आद्याक्षरे आणि ‘बाहेर पडणे’ (एक्झिट) यांचे मिळून ‘ब्रेक्झिट’ ही संकल्पना तयार झाली.…
ढवळीकर, मधुकर केशव : (१६ मे १९३० – २७ मार्च २०१८). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ. प्राचीन भारतीय कलेचे व भारतविद्येचे अभ्यासक. त्यांचा जन्म पुणे जिल्ह्यातील पाटस या गावी झाला. त्यांचे पदवीपर्यंतचे…
मिश्रा, विद्याधर : (३ जुलै १९४१ – २१ सप्टेंबर २०२०). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ. गंगेच्या खोऱ्यातील प्रागितिहासाचे विशेष संशोधक. व्ही. डी. मिश्रा या नावानेही परिचित. त्यांचा जन्म उत्तर प्रदेशातील भदोही जिल्ह्यामधील…
उधमसिंग : (२६ डिसेंबर १८९९–३१ जुलै १९४०). प्रसिद्ध भारतीय क्रांतिकारक. बालपणीचे नाव शेरसिंग. त्यांचा जन्म पंजाब राज्यातील संगरुर जिल्ह्यातील सुनाम या गावी झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव चुहडराम आणि आईचे नाव…
करंदीकर, रघुनाथ पांडुरंग : (२१ ऑगस्ट १८५७ – २४ एप्रिल १९३५). व्यासंगी कायदेपंडित, स्वातंत्र्य चळवळीतील प्रभावी नेते, साहित्यिक आणि लोकमान्य टिळकांचे सहकारी. दादासाहेब करंदीकर म्हणूनही परिचित. त्यांचा जन्म पंढरपूर येथे…
लुकाक्स, जॉन आर. (Lukacs, John R.) : ( १ मार्च १९४७ ). प्रसिद्ध मानवशास्त्रज्ञ. लुकाक्स यांचा जन्म अमेरिकेमध्ये झाला. त्यांनी सिराक्यूस युनिव्हर्सिटी येथून १९६९ मध्ये मानवशास्त्र विषयातून ए. बी. आणि…
रोमन कॅथलिक चर्चमधील व्रतस्थांचा एक संघ. संत इग्नेशिअस लॉयोला पॅरिस विद्यापीठात असताना त्यांचा संत फ्रान्सिस झेव्हिअर व पीटर फेबर यांच्याशी संबंध येऊन ह्या तिघांनी पुढाकार घेऊन ‘येशूचे स्नेही’ (Society of…
मायक्रोब्लॉगिंग सेवा (Microblogging service). वैयक्तिक संगणक किंवा भ्रमणध्वनीद्वारे संदेश वितरीत करणारी ऑनलाइन लघु स्तंभ लेखन सेवा. ट्विटरमध्ये मायस्पेस (Myspace) आणि फेसबुक (Facebook) यांसारख्या सोशल नेटवर्किंग संकेतस्थळांसारखे त्वरीत संदेशवहन (इन्स्टंट मॅसेजिंग;…
रोमन साम्राज्यातील पूर्वेकडील भाग ‘बायझंटिन (बिझंटाईन) साम्राज्य’ म्हणून प्रसिद्धीस आला. ख्रिस्ती धर्माला जवळ करणारा पहिला रोमन सम्राट कॉन्स्टंटाइन याच्या नावावरून त्याने उभारलेल्या या राजधानीस कॉन्स्टँटिनोपल (सध्याचे इस्तंबूल) हे नाव देण्यात…
मानवशास्त्र हे एक शास्त्र आहे. त्याचे स्वरूप आणि व्याप्ती यांमुळे त्याची अभ्यासपद्धती ही जीवशास्त्र आणि सामाजिकशास्त्र यांच्याशी संबंधित आहे. जीवशास्त्रीय अभ्यासपद्धती ही आधुनिक प्रयोगशाळेतून जरी साकारत असली, तरी हा मानवाचा…
हा पक्षिवर्गातील पॅसेरीफॉर्मिस (Passeriformes) गणातील झोस्टेरॉपिडी (Zosteropidae) या कुलातील पक्षी आहे. हा पक्षी चिमणीपेक्षा आकाराने लहान असून तो भारतीय उपखंडात आढळतो. याच्या डोळ्यांभोवती असलेली ठळक पांढऱ्या रंगाची वर्तुळे चष्म्यासारखी दिसतात,…
राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन कायदा (२००५) च्या प्रकरण ८ च्या कलम ४४ अन्वये २००६ साली राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (एनडीआरएफ) ची स्थापना केंद्रीय गृहमंत्रालया अंतर्गत देशात नैसर्गिक आणि मानव निर्मित आपत्ती…