गुड-फ्रायडे (Good-Friday)

शुभ-शुक्रवार : ख्रिस्ती धर्मातील हा एक अत्यंत पवित्र व महत्त्वाचा दिवस असून तो ईस्टरच्या दोन दिवस अगोदर आणि उपासकाळाच्या शेवटी जो शुक्रवार येतो, त्या दिवशी पाळतात. ह्या दिवशी कडकडीत उपवास…

न्यायनिवाड्याचा दिवस (Judgment Day)

ज्यू, ख्रिस्ती, इस्लाम व पारशी या धर्मांतील ही एक संकल्पना. मात्र या ठिकाणी ज्यू व ख्रिस्ती धर्मांच्याच अनुषंगाने ऊहापोह केले गेले आहे. ज्यू भविष्यवाद्यांचे असे भाकीत आहे की, एका ठरावीक…

सुवार्तिक (Evangelist)

‘इव्हँजल’ या लॅटिन शब्दाचा अर्थ ‘शुभवार्ता’; म्हणून ‘इव्हँजेलिस्ट’ म्हणजे शुभवर्तमान सांगणारा सुवार्तिक. 'नव्या करारा'त हा शब्द धर्मोपदेशक याअर्थी वापरला असला, तरी रूढी-परंपरेनुसार येशूच्या शिकवणुकीचे गॉस्पल (गॉस्पेल्स) लिहिणारे चार लेखक संत मत्तय…

देवदूत (Angel)

देवदूताची कल्पना हिंदू, यहुदी (ज्यू), ख्रिस्ती, इस्लाम, पारशी (झोरोस्ट्रिअन) इत्यादी प्रमुख धर्मांत आढळते. मात्र या नोंदीत ख्रिस्ती धर्माच्या अनुषंगानेच ‘देवदूत’ विषयी ऊहापोह केले गेले आहे. ख्रिस्ती धर्मात देवदूताला ‘एंजल’ असा…

राखालदास बॅनर्जी (R. D. Banerjee)

बॅनर्जी, राखालदास : ( १२ एप्रिल १८८५ – २३ मे १९३० ). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ व पुराभिलेखतज्ज्ञ. राखालदास बंदोपाध्याय म्हणूनही परिचित. हडप्पा संस्कृतीचे एक मुख्य स्थळ असलेल्या मोहेंजोदारोचा (मोहें-जो-दडो) (सांप्रत…

सांस्कृतिक रोगपरिस्थितीविज्ञान (Cultural Epidemiology)

सांस्कृतिक पार्श्वभूमीचा संदर्भ घेऊन केलेला रोगपरिस्थितीविज्ञानाचा अभ्यास. समाजातील सर्व लोकांच्या वागण्या-बोलण्याची, विचारांची, भावनांची, मुल्यांची गोळाबेरीज म्हणजे संस्कृती असे म्हणता येईल. अशा सामायिक ज्ञान आणि माहितीतून संकेत, नियम, रूढी, प्रथा, परंपरा…

मठवासी जीवन (Christian Monasticism)

ख्रिस्तावर श्रद्धा ठेवणारा ख्रिस्ती समाज हा सुरुवातीच्या काळात ख्रिस्ताच्या नावीन्यपूर्ण संदेशाने व भविष्यात होणाऱ्या प्रभूच्या पुनरागमनाच्या आशेने इतका भारावून गेला होता की, जगात असूनही त्याला जगात नसल्यासारखे वाटत होते. येथेच…

ब्रेक्झिट (Brexit)

ब्रिटनच्या यूरोपीय संघातून रितसर बाहेर पडण्याच्या प्रक्रियेला ‘ब्रेक्झिट’ म्हणतात. ब्रिटन या शब्दाच्या स्पेलिंग मधील ‘बी’ व ‘आर’ ही आद्याक्षरे आणि ‘बाहेर पडणे’ (एक्झिट) यांचे मिळून ‘ब्रेक्झिट’ ही संकल्पना तयार झाली.…

मधुकर केशव ढवळीकर (M. K. Dhavalikar)

ढवळीकर, मधुकर केशव : (१६ मे १९३० – २७ मार्च २०१८). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ. प्राचीन भारतीय कलेचे व भारतविद्येचे अभ्यासक. त्यांचा जन्म पुणे जिल्ह्यातील पाटस या गावी झाला. त्यांचे पदवीपर्यंतचे…

विद्याधर मिश्रा (V. D. Misra)

मिश्रा, विद्याधर : (३ जुलै १९४१ – २१ सप्टेंबर २०२०). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ. गंगेच्या खोऱ्यातील प्रागितिहासाचे विशेष संशोधक. व्ही. डी. मिश्रा या नावानेही परिचित. त्यांचा जन्म उत्तर प्रदेशातील भदोही जिल्ह्यामधील…

उधमसिंग (Udham Singh) 

उधमसिंग : (२६ डिसेंबर १८९९–३१ जुलै १९४०). प्रसिद्ध भारतीय क्रांतिकारक. बालपणीचे नाव शेरसिंग. त्यांचा जन्म पंजाब राज्यातील संगरुर जिल्ह्यातील सुनाम या गावी झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव चुहडराम आणि आईचे नाव…

रघुनाथ पांडुरंग करंदीकर (Raghunath Pandurang Karandikar)

करंदीकर, रघुनाथ पांडुरंग : (२१ ऑगस्ट १८५७ – २४ एप्रिल १९३५). व्यासंगी कायदेपंडित, स्वातंत्र्य चळवळीतील प्रभावी नेते, साहित्यिक आणि लोकमान्य टिळकांचे सहकारी. दादासाहेब करंदीकर म्हणूनही परिचित. त्यांचा जन्म पंढरपूर येथे…

जॉन आर. लुकाक्स (John R. Lukacs)

लुकाक्स, जॉन आर. (Lukacs, John R.) : ( १ मार्च १९४७ ). प्रसिद्ध मानवशास्त्रज्ञ. लुकाक्स यांचा जन्म अमेरिकेमध्ये झाला. त्यांनी सिराक्यूस युनिव्हर्सिटी येथून १९६९ मध्ये मानवशास्त्र विषयातून ए. बी. आणि…

Read more about the article जेज्वीट / जेझुइट (Jesuit)
जेज्वीट संघाचा संस्थापक, इग्नेशिअस लॉयोला.

जेज्वीट / जेझुइट (Jesuit)

रोमन कॅथलिक चर्चमधील व्रतस्थांचा एक संघ. संत इग्नेशिअस लॉयोला पॅरिस विद्यापीठात असताना त्यांचा संत फ्रान्सिस झेव्हिअर व पीटर फेबर यांच्याशी संबंध येऊन ह्या तिघांनी पुढाकार घेऊन ‘येशूचे स्नेही’ (Society of…

ट्विटर (Twitter)

मायक्रोब्लॉगिंग सेवा (Microblogging service). वैयक्तिक संगणक किंवा भ्रमणध्वनीद्वारे संदेश वितरीत करणारी ऑनलाइन लघु स्तंभ लेखन सेवा. ट्विटरमध्ये मायस्पेस (Myspace) आणि फेसबुक (Facebook) यांसारख्या सोशल नेटवर्किंग संकेतस्थळांसारखे त्वरीत संदेशवहन (इन्स्टंट मॅसेजिंग;…