स्त्री नसबंदी शस्त्रक्रियेमध्ये स्त्री बीजवाहक नलिका (Fallopian tubes) बंद केल्या जातात. त्या दोऱ्याने बांधल्या जातात किंवा काही वेळा रबरीबंद (Rubber band), विद्युत प्रवाह, नलिकांच्या तोंडाशी बसवलेले सूक्ष्म बोळे इत्यादींच्या साहाय्याने…
पॅसिफिक व अटलांटिक या महासागरांच्या खालोखाल जगातील तिसऱ्या क्रमांकाचा मोठा महासागर. इंडिया (भारत) या आपल्या देशाच्या नावावरूनच या महासागराला ‘इंडियन ओशन’ (हिंदी महासागर) हे नाव देण्यात आले आहे. हा जगातील…
सायनोजेनिक ग्लायकोसाइड्स रासायनिक द्रव्ये कीटक, बुरशी, जीवाणू आणि चराऊ प्राण्यापासून रक्षण करण्यासाठी वनस्पतींमध्ये तयार केली जातात. उपलब्ध सपुष्प वनस्पतींपैकी सु. २७०० वनस्पतींमध्ये ६० प्रकारची सायनोजेनिक ग्लायकोसाइड्स आढळतात. वनस्पतींमध्ये उत्पन्न होत…
सिमेंट म्हणजे कोणत्याही काँक्रीटमधील मूळ आणि महत्त्वपूर्ण घटक. सिमेंट आणि पाण्याची पेस्ट दगड आणि वाळू यांच्या मिश्रणाला एकत्र बांधून ठेवते आणि घट्ट झाल्यावर खडकाप्रमाणे टणक बनते. सिमेंट हे प्रचंड मोठ्या…
चार्वाकदर्शन : एक प्राचीन भारतीय दर्शन. म्हणजे विश्व व मानव यांसंबंधीचे तत्त्वज्ञान. हे दर्शन हा भौतिकवाद आहे. देहाहून वेगळा आत्मा नाही; ईश्वर वा देव, भूत, पिशाच, स्वर्ग, नरक, पुनर्जन्म इ. सर्व…
डेल, हेन्री हॅलेट : ( ९ जून १८७५ – २३ जुलै १९६८ ) हेन्री हॅलेट डेल यांचा जन्म लंडन येथे झाला. त्यांचे वडील चार्ल्स जेम्स डेल हे मातीच्या भांड्यांचा व्यवसाय करायचे.…
व्याकरणाचे प्राचीन नाव शब्दानुशासन असे आहे. महर्षी पाणीनी हे संस्कृत वाङ्मयाचे तत्त्ववेत्ते होते. त्यांनी आपल्या व्याकरणशास्त्रात वैदिक आणि लौकिक अशा उभयविध शब्दांना विषय बनविले आहे. महर्षी पतंजली यांनी, आपल्या व्याकरण…
शब्दब्रह्म हा सामासिक शब्द असून शब्दात्मक ब्रह्म असा त्याचा विग्रह आहे. हा शब्द वेदात्मक व स्फोटात्मक असून नित्य शब्दरूपी ब्रह्म या अर्थी त्याचा वापर केला जातो, असे वाचस्पत्यमकार म्हणतात. या…
कंपॉझिटी कुलातील सहज उगवणारे हंगामी फुलझाड. याच्या २५ जाती असून मूलस्थान मेक्सिको येथे आहे. यास अत्यंत कमी कालावधीत फुले येतात. मध्य भारताच्या केंद्रीय राज्यात प्रामुख्याने पावसाळ्यात घाट माथ्यावर ही फुले सर्वत्र दिसतात.…
भारतीय विज्ञान शिक्षण संस्था : (स्थापना – २७ मे १९०९) भारतीय विज्ञान संस्था, बंगलोर ही प्रसिद्ध उद्योजक सर जमशेटजी टाटा यांच्या कल्पनेतून साकार झालेली संस्था आहे. सर जमशेटजी टाटा १८८३…
अँटिऱ्हा‍यनम : (इं. स्‍नॅपड्रॅगॉन; लॅ.अँटिऱ्हा‍यनम मॅजुस, कुल - स्क्रोफ्यूलॅरिएसी). हे हंगामी / बहुवर्षायू फुलझाड आहे. फुले सुंदर, आकर्षक आणि मोहक असून अनेक दिवस टिकतात. बागेसाठी, फुलदांडे, गुच्छ, सुशोभीकरण, ताटवे (Bedding),…
ब्यरद्यायेव्ह, निकोलाई : ( १९ मार्च १८७४—२३ मार्च १९४८ ). प्रसिद्ध रशियन धार्मिक तत्त्ववेत्ता. जन्म युक्रेनमधील कीव्ह या शहरी. फ्रेंच-पोलिश आई अलेक्झांड्रा धार्मिक वृत्तीची; तर वडील अलेक्झांडर अगदी विरुद्ध. त्यांचे…
धातुकाचे (Ore)प्रगलन करून शुद्ध धातूचा रस तयार करताना वापरण्यात येणारे अभिवाह आणि धातुकातील अधातवी खनिजे यांमधील रासायनिक विक्रियेने तयार होणारे, धातुरसावर तरंगणारे जाडसर मिश्रण भट्टित प्रगलन प्रक्रिया सुरू झाल्यावर अधातवी…
खेडकर, तुकाराम : (१९२८ - १८ एप्रिल १९६४). महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध तमाशा कलावंत. तमाशामहर्षी अशी त्यांची ओळख आहे. स्वातंत्र्योत्तर काळातील तमाशाचा इतिहास समजून घेताना तुकाराम खेडकर यांचे नाव टाळून पुढे जाता…
संत सहादुबाबा वायकर महाराज : (१८६३-१९६८). महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध वारकरी कीर्तनकार आणि समाजसेवी. पुणे जिल्ह्यात वारकरी संप्रदायाचा वारसा मोठ्या निष्ठेने, श्रद्धेने जपला आहे. या जिल्ह्यातील जुन्नर - आंबेगाव परिसरात वारकरी संप्रदायाचा…