नीत्शे, फ्रीड्रिख व्हिल्हेल्म : (१५ ऑक्टोबर १८४४—२५ ऑगस्ट १९००). एक अत्यंत प्रभावी जर्मन तत्त्ववेत्ता. देकार्त, लायप्निट्स, कांट यांच्याप्रमाणे नीत्शेने तर्कबद्ध, तात्त्विक दर्शन रचलेले नाही. नव्या मूल्यांची प्रस्थापना आणि उद्‌घोष करणारा…
श्टेकेल, व्हिल्हेल्म वुल्फ : (१८ मार्च १८६८–२७ जून १९४०). ऑस्ट्रियन मानसोपचारतज्ज्ञ. जन्म रूमानियातील चेरनॉव्ह्त्सी ह्या शहरी. व्हिएन्ना येथे त्याने वैद्यकाचे शिक्षण घेतले आणि नंतर तेथेच वैद्यकीय व्यवसाय सुरू केला. विख्यात…
थिरकवा, अहमदजान : (१८९१ ? – ११ जानेवारी १९७६). प्रख्यात हिंदुस्थानी तबलावादक. त्यांचे जन्मवर्ष १८८४ किंवा १८८६ असेही दर्शविले जाते. त्यांचा जन्म उत्तरप्रदेशातील मुरादाबाद येथे झाला. ते तबल्यावर ‘थिरक–थिरक’ असे…
शेन्ये, आंद्रे मारी द : (३० ऑक्टोबर १७६२ – २५ जुलै १७९४). थोर फ्रेंच कवी. जन्म गलाटा, इस्तंबूल (तुर्कस्तान) येथे. त्याचे वडील तेथे फ्रेंच कॉन्सल होते. आई ग्रीसमध्ये दीर्घकाळ वास्तव्य…
श्टोर्म, टेओडोर : (१४ सप्टेंबर १८१७ - ४ जुलै १८८८). जर्मन कवी आणि कथाकार. त्याचे पूर्ण नाव हान्ट्स टेओडोर वोल्डसेन श्टोर्म. जर्मनीतील ह्यूझम गावी जन्म. कील येथे त्याने कायद्याचे शिक्षण…
संस्कृत-प्राकृत भाषिक संघर्ष : इसवी सनपूर्व चौथ्या पाचव्या शतकापासून वैदिक परंपरेशी काही तत्त्वांवर विरोध करणाऱ्या जैन व बौद्ध परंपरांचा उगम झाला. जैन परंपरेचे संस्थापक किंवा उद्धारक महावीर आणि बौद्ध परंपरेचे संस्थापक गौतम बुद्ध हे जवळजवळ एकमेकांचे…
संस्कृत भाषेच्या विश्लेषणाचा आणि वर्णनाचा उगम : वैदिकग्रंथांच्या अचूक उच्चारणाकडे फार पूर्वीपासून काटेकोर लक्ष देण्यात आले आहे. वेदपाठी ब्राह्मण समूह प्रथम भारतीय उपखंडाच्या पश्चिमोत्तर प्रदेशातून आर्यावर्तात आणि पूर्वेकडे मगध -…
संस्कृत ध्वनिविषयक धार्मिक कल्पना : वेदमंत्र अनर्थक आहेत असे कौत्साने सांगितले असे निरुक्त या ग्रंथात यास्काचार्याने म्हटले आहे, पण तरी देखील वेदमंत्रांच्या विनियोगाला त्याने विरोध केलेला दिसत नाही. त्यावरून फल…
अली सरदार जाफरी : (२९ नोव्हेंबर १९१३ - १ ऑगष्ट २०००). भारतीय साहित्यातील प्रसिद्ध उर्दू साहित्यिक. त्यांचा जन्म उत्तर प्रदेशातील बलरामपूर येथे झाला. १९३३ मध्ये त्यांनी अलिगढ मुस्लिम युनिवर्सिटीमध्ये प्रवेश…
ब्लॉगच्या आरशापल्याड : साहित्य अकादमी नवी दिल्लीचा २०१६ चा युवा साहित्य पुरस्कार प्राप्त मराठी कथासंग्रह. मनस्विनी लता रवींद्र या कथासंग्रहाच्या लेखिका आहेत. शब्द प्रकाशन, मुंबई कडून २०१४ मध्ये हा कथासंग्रह…
वर्मा, निर्मल : (३ एप्रिल १९२९ - २५ ऑक्टोबर २००५). भारतीय साहित्यातील प्रसिद्ध हिंदी लेखक. कथा, कादंबरी, नाटक, प्रवासवर्णन, निबंध अशा विविध साहित्यप्रकारात लेखन करणारे एक असाधारण संवेदनशील लेखक म्हणून…
भट्टाचार्य, बीरेंद्रकुमार : (१४ ऑक्टोबर १९२४ - ६ ऑगस्ट १९९७). साहित्यातील सर्वोच्च ज्ञानपीठ पुरस्कार प्राप्त प्रसिद्ध असमिया कादंबरीकार, सर्जनशील पत्रकार, प्रतिभासंपन्न कवी. त्यांचा जन्म आसाममधील सिबसागर जवळील एका चहाच्या बागेत,…
जोशी, प्रतिमा : ( २३ डिसेंबर १९५९ ) कथालेखिका तसेच पत्रकार, सामाजिक कार्यकर्त्या म्हणून प्रतिमा जोशी यांची ओळख आहे. त्यांचा जन्म मुंबई येथे झाला. विद्यार्थीदशेपासून त्या समाजवादी चळवळीत सक्रिय सहभागी झाल्या. महाविद्यालयात…
शहर आत्महत्या करायचं म्हणतंय : साहित्य अकादेमी नवी दिल्लीचा युवा पुरस्कार प्राप्त सुशीलकुमार शिंदे या कवीचा काव्यसंग्रह. ग्रंथाली प्रकाशन, मुंबई यांचेकडून २०१६ मध्ये प्रकाशित झाला. शहर हे मध्यवर्ती रूपक समोर…
सिंह, केदारनाथ : (१९ नोव्हेंबर १९३५). भारतीय साहित्यातील नामवंत हिंदी कवी. पत्रकार, कवी, काव्यसमीक्षक अशी त्यांची प्रमुख ओळख आहे. उत्तर प्रदेशातील बलिया जिल्ह्याच्या चकिया गावी त्यांचा जन्म झाला. प्राथमिक आणि…