पक्षविरहित लोकशाही : भारतात मानवेंद्रनाथ रॉय आणि जयप्रकाश नारायण यांनी पक्षविरहित लोकशाही ही संकल्पना मांडली. लोकशाहीच्या विशेषतः प्रातिनिधिक लोकशाहीच्या यशाच्या आड राजकीय पक्ष येतात. पक्षामुळे लोकशाही ही पक्षीय राजवटीचे स्वरूप…
इनाना ही प्राचीन सुमेरियन संस्कृतीमध्ये प्रेम, सौंदर्य, लैंगिक भावना, प्रजनन, युद्ध आणि नैतिकतेचे प्रतीक असलेली देवता आहे. तिला स्वर्गाची आणि पृथ्वीची राणी म्हटले आहे. काहींच्या मते ती बुद्धीची देवता असलेल्या…
डॅनिएल सी. त्सुइ : ( २८ फेब्रुवारी १९३९ ) चीनच्या हेनान प्रांतात एका शेतकरी कुटुंबात डॅनिएल यांचा जन्म झाला. हाँगकाँग येथील प्युइ चींग माध्यमिक विद्यालयात त्यांनी शालेय शिक्षण घेतले. शालेय शिक्षण…
सेंट्रल सॉईल सॅलिनीटी रिसर्च इन्स्टिट्यूट : ( स्थापना – मे, १९६९ ) सी.एस.एस.आर.आय. म्हणजेच हरियाणातील कर्नाळस्थित असलेली सेंट्रल सॉईल सॅलिनीटी रिसर्च इन्स्टिट्यूट ही संशोधन संस्था होय. प्रारंभी तिची स्थापना हिस्सार…
अधिकार : कोणती कृती अनुज्ञेय आहे आणि कोणती संस्था कायदेशीर आहे ह्या आधुनिक संज्ञेवर अधिकार ही संकल्पना आधारलेली आहे. अधिकाराचा एक संच स्वीकारणे म्हणजे स्वातंत्र व अधिकाराचे वितरण मंजूर करणे…
कोर्बेटो, फर्नांडो जोस : (१ जुलै १९२६ ते १२ जुलै २०१९) फर्नांडो जोस कोर्बेटो यांचा जन्म अमेरिकेतील कॅर्लिफोर्निया राज्यातील ओकलंड येथे झाला. त्यांनी कॅर्लिफोर्निया विद्यापीठात महाविद्यालयीन शिक्षणासाठी प्रवेश घेतला. परंतु त्या…
दमानिया, अर्देशिर : ( सप्टेंबर, १९४५ -) अर्देशिर दमानिया यांचा जन्म मुंबईत झाला. त्यांनी मुंबईच्या विज्ञान संस्थेतून पारिस्थितीकी या विषयात एम.एस्सी. केले. नंतर इंग्लंडमधील बर्मिंगहॅम विद्यापीठातून १९७५ मध्ये परत एकदा…
दान्त्झिग, जॉर्ज बी. : (८ नोव्हेंबर १९१४ - १३ मे २००५) जॉर्ज बी. दान्त्झिग यांचा जन्म अमेरिकेच्या ओरेगॉन राज्यातील पोर्टलँड येथे झाला. त्यांचे वडील तोबिआस दान्त्झिग हे प्रसिद्ध गणितज्ञ होते. त्यांनी…
सुमेरियन पृथ्वीदेव. तो एन्कीप्रमाणेच सुमेरियन संस्कृतीतील एक प्रमुख देव. सुमेरियन अनुनामक आकाशदेवाचा तो पुत्र असून वायुदेव म्हणूनही त्यास संबोधले जाते. तो ऊर्जा व शक्ती यांचे प्रतीक आहे. तो वायुराज असल्याने…
उच्च व्होल्टता एकदिश प्रवाह (High Voltage Direct Current-HVDC)- एप्र आणि उच्च व्होल्टता प्रत्यावर्ती प्रवाह ( High Voltage Alternating Current-HVAC)- प्रप्र यांमधील तांत्रिक बाबींचे विवरण पुढीलप्रमाणे : शक्ती प्रवाह नियंत्रण (Power…
एडिसन हे एकदिश प्रवाह (एप्र - Direct Current) प्रणालीचे तर टेस्ला हे प्रत्यावर्ती प्रवाहाचे (प्रप्र - Alternating Current) पुरस्कर्ते होते. विद्युत प्रणालीमध्ये रोहित्राच्या मदतीने विद्युत दाब कमी-जास्त करण्याच्या सुविधेमुळे टेस्लाच्या…
ऐतिहासिक पुरातत्त्वाप्रमाणे मध्ययुगीन काळाचे पुरातत्त्व ही पुरातत्त्वविद्येची कालखंडावर आधारलेली शाखा आहे. या शाखेची उद्दिष्टे, संशोधन पद्धती आणि पुरातत्त्वीय निष्कर्षांचे स्वरूप हे सर्वसाधारणपणे ऐतिहासिक काळाच्या पुरातत्त्वाप्रमाणेच आहे [ऐतिहासिक पुरातत्त्व]. या संशोधनातही…
सन्निधि : भाषेच्या स्वरूपाची तात्त्विक चर्चा अनेक प्राचीन संस्कृत शास्त्रीय ग्रंथात केली आहे. त्यांच्यामध्ये अर्थप्रक्रियेच्या संदर्भाने आकांक्षा, योग्यता आणि सन्निधि किंवा आसत्ति या संकल्पनांचा सखोल विचार केलेला आहे. शब्दापासून अर्थाचे…
योग्यता : भाषेच्या स्वरूपाची तात्त्विक चर्चा अनेक प्राचीन संस्कृत शास्त्रीय ग्रंथात केली आहे. त्यांच्यामध्ये अर्थप्रक्रियेच्या संदर्भाने आकांक्षा, योग्यता आणि सन्निधि किंवा आसत्ति या संकल्पनांचा सखोल विचार केलेला आहे. शब्दापासून अर्थाचे…
कालखंडावर आधारलेली पुरातत्त्वविद्येची एक महत्त्वाची शाखा. ज्या काळाबद्दल लिखित स्वरूपातील माहिती उपलब्ध आहे अशा म्हणजे ऐतिहासिक काळातील मानवी संस्कृतींचा पुरातत्त्वीय पद्धतीने अभ्यास या शाखेत केला जातो. एकोणिसाव्या शतकापासूनच इतिहासात ज्ञात…