उच्च व्होल्टता एकदिश प्रवाह (High Voltage Direct Current-HVDC)- एप्र आणि उच्च व्होल्टता प्रत्यावर्ती प्रवाह ( High Voltage Alternating Current-HVAC)- प्रप्र यांमधील तांत्रिक बाबींचे विवरण पुढीलप्रमाणे : शक्ती प्रवाह नियंत्रण (Power…
एडिसन हे एकदिश प्रवाह (एप्र - Direct Current) प्रणालीचे तर टेस्ला हे प्रत्यावर्ती प्रवाहाचे (प्रप्र - Alternating Current) पुरस्कर्ते होते. विद्युत प्रणालीमध्ये रोहित्राच्या मदतीने विद्युत दाब कमी-जास्त करण्याच्या सुविधेमुळे टेस्लाच्या…
ऐतिहासिक पुरातत्त्वाप्रमाणे मध्ययुगीन काळाचे पुरातत्त्व ही पुरातत्त्वविद्येची कालखंडावर आधारलेली शाखा आहे. या शाखेची उद्दिष्टे, संशोधन पद्धती आणि पुरातत्त्वीय निष्कर्षांचे स्वरूप हे सर्वसाधारणपणे ऐतिहासिक काळाच्या पुरातत्त्वाप्रमाणेच आहे [ऐतिहासिक पुरातत्त्व]. या संशोधनातही…
सन्निधि : भाषेच्या स्वरूपाची तात्त्विक चर्चा अनेक प्राचीन संस्कृत शास्त्रीय ग्रंथात केली आहे. त्यांच्यामध्ये अर्थप्रक्रियेच्या संदर्भाने आकांक्षा, योग्यता आणि सन्निधि किंवा आसत्ति या संकल्पनांचा सखोल विचार केलेला आहे. शब्दापासून अर्थाचे…
योग्यता : भाषेच्या स्वरूपाची तात्त्विक चर्चा अनेक प्राचीन संस्कृत शास्त्रीय ग्रंथात केली आहे. त्यांच्यामध्ये अर्थप्रक्रियेच्या संदर्भाने आकांक्षा, योग्यता आणि सन्निधि किंवा आसत्ति या संकल्पनांचा सखोल विचार केलेला आहे. शब्दापासून अर्थाचे…
कालखंडावर आधारलेली पुरातत्त्वविद्येची एक महत्त्वाची शाखा. ज्या काळाबद्दल लिखित स्वरूपातील माहिती उपलब्ध आहे अशा म्हणजे ऐतिहासिक काळातील मानवी संस्कृतींचा पुरातत्त्वीय पद्धतीने अभ्यास या शाखेत केला जातो. एकोणिसाव्या शतकापासूनच इतिहासात ज्ञात…
शक्तिगुणक मापक हे उपकरण एककला (Single phase) आणि त्रिकला (Three phase) प्रत्यावर्ती धारा विद्युत मंडलातील शक्तिगुणकाचे मापन करण्यासाठी वापरले जाते. प्रकार : चल लोह प्रकारच्या शक्तिगुणक मापकाचे खालील दोन प्रकारांमध्ये…
पुरातत्त्वामधील विविध सिद्धांतकल्पना पडताळून पाहणे व निष्कर्ष काढणे यासाठी प्रत्यक्ष प्रयोगांमधून मिळालेल्या माहितीचा उपयोग करण्याच्या दृष्टीकोनाला प्रायोगिक पुरातत्त्व असे म्हणतात. प्रयोग म्हणजे नियंत्रित निरीक्षणे, ही प्रयोगाची साधीसोपी व्याख्या आहे. पुरातत्त्वामधील…
मेकॉले, टॉमस बॅबिंग्टन : (२५ ऑक्टोबर १८००–२८ डिसेंबर १८५९). इंग्रज इतिहासकार आणि निबंधकार. लायसेस्टशरमधील रॉथ्‌ली टेंपल येथे जन्मला. १८१८ मध्ये केंब्रिजच्या ट्रिनिटी कॉलेजमध्ये त्याने प्रवेश घेतला. एक बुद्धिमान विद्यार्थी म्हणून तेथे…
कपड्यांना इस्त्री करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या घरगुती विद्युत साधनाला विद्युत इस्त्री असे म्हणतात. विद्युत इस्त्रीचे पहिले एकस्व १८८३ मध्ये अमेरिकेच्या डायर आणि स्यूल यांनी मिळविले, ज्यामध्ये त्यांनी तळपट्टीला (Sole plate) गरम…
स्टो, हॅरिएट बीचर : (१४ जून १८११—१ जुलै १८९६). अमेरिकन कादंबरीकर्त्री. दासप्रथा किंवा गुलामगिरीविरोधी लेखिका म्हणून प्रसिद्ध. जन्म लिचफील्ड, कनेक्टिकट येथे. तिचे वडील लायमन बीचर हे कट्टर इव्हँजे-लिकल, कॅल्व्हिन पंथाचे होते…
अमेरिकेचे चीनच्या बाजारपेठविषयीचे जागतिक धोरण. अमेरिकेने १८९९ आणि १९०० मध्ये सर्व राष्ट्रांसमोर चीनची बाजारपेठ व्यापारासाठी सर्वांना मुक्त असावी, असा प्रस्ताव ठेवला तो ‘मुक्तद्वार धोरणʼ म्हणून ओळखला जातो. चीनमधील व्यापारावरून संघर्ष…
नियंत्रण प्रणाली म्हणजे इच्छित परिणाम प्राप्त करण्यासाठी यंत्र अथवा उपकरण यांच्या वर्तनाचे किंवा कार्याचे व्यवस्थापन, मार्गदर्शन व नियमन करणारी व्यवस्था होय. दिवसेंदिवस आधुनिकीकरणामुळे अनेक क्षेत्रात स्वयंचलित यंत्रणेची गरज वाढत आहे.…
तामुझ हा मेसोपोटेमियन देव असून तो सुमेरियन दुम्यूझी (Dumuzi) म्हणून ओळखला जातो. हा प्रजननाचा देव मानला गेला आहे. त्याचप्रमाणे वसंत ऋतुमधील निसर्गातील नवनिर्मितीचा तो पालकदेव आहे. तो चिरतरुण मानला गेला…
बहुमताची जुलूमशाही : प्रसिद्ध राज्यशास्त्रज्ञ तॉकविल व मिल यांनी बहुमताची जुलूमशाही या संकल्पनेची मांडणी केली आहे. जॉन स्टुअर्ट मिलच्या On Liberty या निबंधात बहुमताची जुलूमशाही ही संकल्पना वापरली होती. बहुमत…