ब्लॅकवेल, डेव्हिड : (२४ एप्रिल, १९१९ – ८ जुलै, २०१०) इलिनॉयमधील सेन्ट्रॅलिया नांवाच्या छोट्या नगरात, अफ्रिकन दांपत्यापोटी ब्लॅकवेल जन्मले. जरी त्या काळी कृष्णवर्णीयांनी कृष्णवर्णीयांसाठीच्याच शाळेत शिकावे असा संकेत होता, तरी त्यांचे…
वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन परिषद, भारत : ( स्थापना १९४२ ) विज्ञान आणि उद्योगाच्या अनुषंगाने विविध क्षेत्रांमध्ये संशोधन करणारी ही भारतातील शिखर संस्था आहे. ही संस्था स्वायत्त्व असून ती सोसायटी कायद्याखाली…
बर्जर, जे. ओ. : (६ एप्रिल १९५० ) बर्जर यांचा जन्म मिनेसोटामधील मिनियापोलीस येथे झाला. शाळेत असताना त्यांना गणित आणि विज्ञान हे दोन्हीही विषय आवडत असत.कॉर्नेल विद्यापीठाने प्रायोगिक तत्त्वावर नव्याने सुरू…
बुफॉ, जॉर्ज-लुईस लेक्लेर्क कोन्त डि : (७ सप्टेंबर १७०७ – १६ एप्रिल १७८८) बुफॉ यांचा जन्म फ्रान्समधील मॉन्टबार्ड (Montbard) येथे झाला. बुफॉ यांचे माध्यमिक शिक्षण डिजन (Dijon) येथील जेसुइट कॉलेज ऑफ…
बोली, आर्थर लायन : (६ नोव्हेंबर १८६९ – २१ जानेवारी १९५७) बोली यांचा जन्म ग्लाऊस्टरशायरमधील ब्रिस्टल (Bristol) येथे झाला. १८७९ ते १८८८ दरम्यान बोलि लंडनच्या ख्रिस्तस् हॉस्पिटल (Christ’s Hospital) या निवासी…
रत्नागिरी जिल्ह्यातील प्रसिद्ध ऐतिहासिक स्थळ. दापोलीपासून सु. ३० किमी., तर दापोली-खेड रस्त्यावर वाकवली फाट्यापासून १९ किमी. अंतरावर हे ठिकाण आहे. पन्हाळे गावाच्या दक्षिणेकडील डोंगर-माथ्यावर ‘पन्हाळे’ नावाचा एक दुर्ग आहे. जवळच…
मुखर्जी, ब्रतिंद्रनाथ : (१ जानेवारी १९३४ — ४ एप्रिल २०१३). प्राचीन इतिहास, पुराभिलेखविद्या, नाणकशास्त्र या ज्ञानशाखांतील जागतिक कीर्तीचे तज्ज्ञ संशोधक. ब्रतिंद्रनाथ मुखोपाध्याय या नावानेही परिचित. तसेच ‘बीएनएम’ या टोपणनावाने लोकप्रिय.…
'हाऊस ऑफ होरस' या देवताकुलातील एक प्रमुख प्राचीन ईजिप्शियन देवता. ग्रीकमधील हाथोरची व्युत्पत्ती 'हाथर' अशा नावानेही आढळते. आकाशस्थ देवता, होरस देवता आणि सूर्यदेव राची आई किंवा पत्नी अशा विविध भूमिकांमध्ये…
सुब्बाराव, बेंडापुडी : (१९२१ — २९ मे १९६२). प्रसिद्ध भारतीय पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म आंध्र प्रदेशातील वॅाल्टेअर (विशाखापट्टनम) येथे झाला. सुब्बाराव यांचे महाविद्यालयीन शिक्षण आंध्र विद्यापीठात झाले. बी. ए. पदवीसाठी त्यांना…
पुरुषोत्तम पाटील : (०३ मार्च १९२८-१६ जानेवारी २०१७). मराठी साहित्यातील ख्यातनाम कवी आणि संपादक. पुरुषोत्तम पाटील यांचे मूळ गाव ढेकू (ता.अमळनेर, जि.जळगाव ).त्यांचा जन्म जळगाव जिल्ह्यातील बहादरपूर (ता.पारोळा) या मामाच्या…
विविध आर्थिक व सामाजिक कारणांसाठी कामगार व इतर आर्थिक दृष्टीने दुर्बल शोषित वर्गांमध्ये झालेल्या झगड्यांचा पुरातत्त्वीय साधने वापरून केलेला अभ्यास म्हणजे वर्गलढ्याचे पुरातत्त्व. याचा संबंध कामगारांशी असल्याने तो औद्योगिक पुरातत्त्वीय…
सोव्हिएत महासंघात असलेल्या कैदी छावण्यांच्या पुरातत्त्वीय अभ्यासाला गुलाग श्रमछावण्यांचे पुरातत्त्व असे म्हटले जाते. हे बंदिछावण्यांच्या पुरातत्त्वीय अभ्यासाचे विशेष क्षेत्र आहे. साहजिकच या क्षेत्रातील संशोधनाची पद्धत बंदिछावण्यांच्या पुरातत्त्वासारखीच आहे [ बंदिछावण्यांचे…
ईजिप्शियन पौराणिक कथांनुसार सेखमेट ही एक युद्धदेवता, आरोग्यदेवता व सौरदेवता असून तिला सिंहिणीच्या रूपात चित्रित केले गेले आहे. फेअरोंच्या रक्षणाचे तसेच युद्धात नेतृत्व करण्याचे कामही या देवतेने केले आहे. ईजिप्शियन…
बंदिछावण्यांचे पुरातत्त्व हा संघर्षांच्या पुरातत्त्वीय अभ्यासाचा एक भाग आहे. एका अथवा अनेक माणसांना एकाच ठिकाणी बंदिवासात ठेवणे म्हणजेच डांबून ठेवणे. यामुळे माणसांच्या हालचालींवर मर्यादा येते. विरोधी मताचे लेखक, कलावंत, वैज्ञानिक…
प्रशियाची (उत्तर-मध्य जर्मनीतील 1947 पूर्वीचे जर्मन साम्राज्य) राजधानी कोनिग्झबर्ग (सध्याचे कलिनिन्ग्राद, रशिया) ह्या शहरातून प्रेगेल नावाची नदी वाहत होती. तिच्या दोन्ही तीरांवर कोनिग्झबर्ग पसरलेले होते. नदीच्या एका तीरावरून दुसऱ्या तीराकडे…