पतंजली मुनींनी अष्टांगयोगामध्ये वर्णिलेल्या पहिल्या अंगातील पाच यमांपैकी अहिंसा हा पहिला यम आहे (पातञ्जल योगसूत्र २.३०).‘हिंसेचा अभाव’ असा या संज्ञेचा शब्दश: अर्थ आहे. ‘अहिंसा सर्वथा सर्वदा सर्वभूतानाम् अनभिद्रोहः’ अर्थात कोणत्याही…
कुमारमंगलम्‌, परमशिव प्रभाकर : (१ जुलै १९१३—१३ मार्च २०००). भारतीय भूसेनेचे भूतपूर्व सरसेनापती. १९३३ मध्ये भारतीय भूसेनेच्या तोफखाना दलात कमिशन. १९३३-३४ या काळात इंग्लंडमधील लार्कहिल येथील अभ्यासक्रम पूर्ण केला. दुसऱ्या महायुद्धात पश्चिम आशियाई…
सूरी, निर्मल चंद्र : (२६ जुलै १९३३). भारतीय हवाई दलाचे माजी प्रमुख व एक निष्णात वैमानिक. त्यांचा जन्म सुशिक्षित व सुसंस्कृत मातापित्यांच्या पोटी झाला. सुरुवातीचे शिक्षण कोलकात्यातील सेंट झेव्हिअर विद्यालयात…
उत्तर व दक्षिण कोरिया ह्यांमध्ये १९५०–५३ च्या दरम्यान झालेला संघर्ष. हा संघर्ष मुख्यत्वे कम्युनिस्ट आणि कम्युनिस्टविरोधी विचारसरणीतून उद्‍भवला. ह्या युद्धाची अनेक कारणे आहेत. तथापि दुसऱ्या महायुद्धात जपानच्या पराभवानंतर ३८° अक्षवृत्तापलीकडे…
सिंग, माधवेंद्र : (? १९४५). भारताचे माजी नौसेनाप्रमुख आणि एक निष्णात गोलंदाज. त्यांचा जन्म लष्करी परंपरा असलेल्या कुटुंबात राजस्थानातील चोमू गावी (जि. जयपूर) झाला. त्यांचे वडील मेजर जनरल के. भगवती सिंग हे इंडियन मिलिटरी अकॅडमीमधून उत्तीर्ण झालेल्या पहिल्या…
दुसऱ्या महायुद्धानंतर क्यूबात घडलेली महत्त्वाची क्रांती. ३१ डिसेंबर १९५८ रोजी क्यूबाचे त्यावेळचे हुकूमशहा बातीस्ता यांनी देशांतर केले, बातीस्ता राजवट कोसळून पडली व नवीन वर्षारंभापासून क्यूबामध्ये क्रांतिकारक राजवट अस्तित्वात आली. फिडेल कास्ट्रो…
सामंत, शक्ति : (१३ जानेवारी १९२६ – ९ एप्रिल २००९). हिंदी चित्रपटसृष्टीतील एक ख्यातनाम निर्माते-दिग्दर्शक. जन्म बरद्वान (प. बंगाल) येथे. त्यांचे वडील अभियंते होते; शक्ति दीड वर्षांचे असताना त्यांच्या वडिलांचे…
तरणतलावचे पुढील दोन प्रकार वापरले जातात : (अ) भरण आणि उपसा प्रकार (Fill and draw type) : तलाव पाण्याने भरून ८ ते १० दिवस वापरला जातो. त्यानंतर ते पाणी काढून…
सिंग, नायब सुभेदार बाना : (६ जानेवारी १९४९). भारतीय भूसेनेतील एक धाडसी, शूर सैनिक आणि परमवीरचक्र या सर्वोच्च लष्करी पदाचे मानकरी. त्यांचा जन्म सामान्य शेतकरी शीख कुटुंबात कड्याल (पंजाब) या खेड्यात झाला. पाच भाऊ आणि तीन बहिणी यांमध्ये…
सिंग, जोगिंदर जसवंत : (१७ एप्रिल १९४५). भारतीय भूदलाचे प्रमुख. त्यांचा जन्म लष्करी परंपरा असलेल्या कुटुंबात भावलपूर (पाकिस्तान ) येथे झाला. त्यांचे वडील ले. क. जसवंत सिंग मारवाह हे लष्करात विद्युत…
अंबर हे स्फटिक (Crystal) किंवा खनिज (Mineral) नसून जैविक घटकांपासून तयार झालेले जीवाश्म (Fossil) आहे. ते जीवाश्माच्या रूपाने आढळणाऱ्या शंकुमंत (सूचिपर्णी) वृक्षांच्या राळेचे नाव आहे. परंतु पुरातन काळापासून मानवाने त्याचा…
दत्तात्रेय रामचंद्र बेंद्रे : (३१ जानेवारी १८९६ – २६ ऑक्टोबर १९८१). द. रा. बेंद्रे. भारतीय साहित्यातील प्रसिद्ध कन्नड साहित्यिक. भारतीय पातळीवरील सर्वोच्च ज्ञानपीठ हा सन्मान मिळवणाऱ्या बेंद्रे यांना कन्नड साहित्यात…
कला प्रकाश : (०२.०१.१९३४-०५.०८.२०१८). स्वातंत्रोत्तर कालखंडात सिंधी साहित्यात महत्त्वाची भूमिका बजावणाऱ्या लेखिका. कथा, कादंबरी आणि काव्यक्षेत्रात त्यांनी विपुल लेखन केले आहे. स्वातंत्र्य प्राप्तीनंतर सिंधी समाज आपले मूळ शोधण्याचा संघर्ष करीत…
सच्चिदानंद राउतराय : (१३ मे १९१६-२१ ऑगस्ट २००४).भारतीय साहित्यातील ज्ञानपीठ पुरस्कारप्राप्त प्रसिद्ध उडिया लेखक. भारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कार मिळविणारे सच्चिदानंद राउतराय हे ओडिया भाषेतील दुसरे साहित्यिक होत.ओडिया काव्‍य आणि समीक्षा या…
सैगल, कुंदनलाल : (४ / ११ एप्रिल १९०४–१८ जानेवारी १९४७). अखिल भारतीय कीर्तीचे थोर गायक आणि चित्रपट अभिनेते. त्यांचा जन्म जम्मू येथे एका मध्यमवर्गीय सुशिक्षित पंजाबी कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील अमरचंद…