सरदेशमुख, त्र्यंबक विनायक : (२२ नोव्हेंबर १९१९ - १२ डिसेंबर २००५). श्रेष्ठ मराठी साहित्यिक. कादंबरीकार आणि समीक्षक म्हणून त्यांची मुख्य ओळख आहे. त्यांचा जन्म अक्कलकोट (सोलापूर जिल्हा) येथे झाला. त्यांचे…
सहस्रबुद्धे, पुरूषोत्तम गणेश : (१० जून १९०४-४ मार्च १९८५). मराठी गंथकार आणि विचारवंत. जन्म पुणे येथे. मुंबई विदयापीठाचे एम्.ए. (१९३१) आणि मराठीचे पीएच्.डी. (१९३९). पुण्याच्या नूतन मराठी विदयालयात शिक्षक म्हणून…
आयर्विन, लॉर्ड एडवर्ड : (१६ एप्रिल १८८१—२३ डिसेंबर १९५९). हिंदुस्थानचा १९२५ ते १९३१ या काळातील गव्हर्नर-जनरल. लॉर्ड हॅलिफॅक्स म्हणूनही प्रसिद्ध. ऑक्सफर्ड येथे त्याचे शिक्षण झाले. १९१० मध्ये हुजूर पक्षातर्फे तो…
सामंत, बाळ गंगाधर : (२७ मे १९२४–२० जानेवारी २००९). मराठी लेखक, विनोदकार व चरित्रकार. कोल्हापूर जिल्ह्यातील चंदगड येथे एका सुसंस्कृत मध्यमवर्गीय कुटुंबात त्यांचा जन्म झाला. मुंबईच्या रुईया महाविद्यालयातून ते बी.ए.…
सामराज : (सु. १६१३–सु. १७००). मराठी आख्यानकवी. श्याम गुसाई, शामभट आर्वीकर, शामराज या नावांनीही याचा उल्लेख आढळतो. ह्याच्या काळाविषयी वेगवेगळी मते आढळतात. महाराष्ट्र सारस्वतकार वि. ल. भावे ह्यांच्या मते हा…
सावंत, शिवाजी : (३१ ऑगस्ट १९४०–१८ सप्टेंबर २००२). ख्यातनाम मराठी कादंबरीकार. संपूर्ण नाव शिवाजी गोविंदराव सावंत. जन्म कोल्हापूर जिल्ह्यातील आजरा येथे. त्यांचे प्राथमिक आणि माध्यमिक शिक्षण आजऱ्यालाच झाले. प्रथम वर्ष…
सांवता माळी : (१२५०–१२९५). एक मराठी संतकवी. ते संत ज्ञानदेव-नामदेव यांचे समकालीन असून पंढरपूरजवळील अरणभेंडी (अरण) ह्या गावचे रहिवासी होत. वडिलांचे नाव परसूबा व आईचे नाव नांगिताबाई. त्यांच्या जीवनाविषयी फारशी…
सुधांशु : (६ एप्रिल १९१७– सप्टेंबर २००६). मराठी कवी आणि कथाकार. मूळ नाव हणमंत नरहर जोशी. जन्म औदुंबर (जि. सांगली) येथे. शिक्षण एस्.एस्.सी. पर्यंत. खडकातले झरे (१९५१) हा त्यांचा एकमेव…
कठिण लाकडासाठी प्रसिद्ध असणारा हा वृक्ष काँब्रेटेसी कुलातील आहे. याचे शास्त्रीय नाव टर्मिनॅलिया टोमेंटोजाअसे आहे. राजस्थानाखेरीज भारतात सर्वत्र हा वृक्ष आढळतो. महाराष्ट्रात सह्याद्रीच्या पर्वतीय प्रदेशात हा वृक्ष विपुल प्रमाणात आढळतो. ऐन…
ओट ही गव्हासारखे धान्य देणारी एक वनस्पती आहे. ही वर्षायू वनस्पती ओषधी आहे. ती पोएसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव अ‍ॅव्हेना सटायव्हा असे आहे. ओट हे प्रामुख्याने थंड प्रदेशात येणारे पीक असून…
कोळी हा संधिपाद संघातील अ‍ॅरॅक्निडा वर्गाच्या अ‍ॅरेनीइडा या गणात समाविष्ट असलेला आणि रेशमासारखा धागा तयार करणारा एक अष्टपाद प्राणी आहे. जगात कोळ्यांच्या सु. ६०,००० ज्ञात जाती आहेत. प्रामुख्याने हे भूचर…
कोल्हा हा स्तनी वर्गाच्या मांसाहारी गणातील कॅनिडी कुलामधील प्राणी आहे. कुत्रे, लांडगे, खोकड इ. प्राणी याच कुलात येतात. कोल्ह्याच्या सर्वसामान्यपणे आढळणार्‍या जातीचे शास्त्रीय नाव कॅनिस ऑरियस आहे. पूर्व आणि उत्तर आफ्रिकेत आढळणार्‍याकॅनिस…
मध्यम उंचीचे बहुवार्षिक फुलझाड. ही वनस्पती अ‍ॅकँथेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव बार्लेरिया प्रिओनिटीस आहे. आफ्रिका आणि आशिया खंडांतील उष्ण भागात या वनस्पतीला वज्रदंती असेही म्हणतात. भारतात कोकण, दख्खन पठार…
लिलिएसी कुलातील या वनस्पतीचे शास्त्रीय नाव अ‍ॅलो वेरा असे आहे. तिला कुमारी असेही म्हणतात. या बहुवर्षायू लहान मांसल वनस्पतीचे मूलस्थान भूमध्यसामुद्रिक प्रदेश असून उष्ण कटिबंधात ती सर्वत्र पसरलेली आहे. दक्षिण भारतात ती…
कोबी ही औषधी वनस्पती ब्रॅसिकेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव ब्रॅसिका ओलेरॅसिया (प्रकार कॅपिटॅटा) आहे. ही मूलत: भूमध्यसामुद्रिक प्रदेशातील असून यूरोप खंडातील इतर प्रदेशांत तिचा प्रसार झाला आहे. कोबी ही ४०-४५ सेंमी. पर्यंत…