पीटर मुंडी (Peter Mundy)

मुंडी, पीटर : (१५९६–१६६७). ब्रिटिश व्यापारी, प्रवाशी आणि इतिहासकार. त्याचा जन्म इंग्लंडमधील दक्षिण कोर्नवॉल प्रांतातील पेरीन येथे झाला. त्याचे वडील रिचर्ड मुंडी हे माशांचा व्यापार करत असत. पीटर वयाच्या बाराव्या…

अब्दुल रझाक (Abd al – Razzak Samarqandi)

रझाक, अब्द-अल् : (६ नोव्हेंबर १४१३–?ऑगस्ट १४८२). मध्ययुगीन फार्सी इतिहासकार. त्याचा जन्मसमरकंद (उझबेकिस्तान) येथे एका मुस्लिम धर्मोपदेशकाच्या कुटुंबात झाला. त्याचे पूर्ण नाव कमालुद्दीन अब्द-अल्ल रझाक. रझाक समरकंदी या नावाने तो…

Read more about the article जेम्स ऑगस्टस हिकी (James Augustus Hicky)
हिकी'ज बेंगॉल गॅझेटचे पहिले पान (९ जून १७८१).

जेम्स ऑगस्टस हिकी (James Augustus Hicky)

हिकी, जेम्स ऑगस्टस : (१७४०–१८०२). कलकत्ता (कोलकाता) येथे हिकी'ज बेंगॉल गॅझेट (१७८०) हे भारतातील पहिले इंग्रजी वृत्तपत्र सुरू करणारा आयरिश नागरिक आणि ईस्ट इंडिया कंपनीचा पहिला अधिकृत मुद्रक. हिकीने आयर्लंडमध्ये…

Read more about the article खलकत्तापटणा (Khalkattapatna)
खलकत्तापटणा येथील पुरातत्त्वीय अवशेष, ओडिशा.

खलकत्तापटणा (Khalkattapatna)

ओडिशातील मेरिटाइम पुरातत्त्वीय स्थळ. हे कुशभद्रा नदीच्या मुखाजवळ असून कोणार्कच्या सूर्यमंदिरापासून पूर्वेला ११ किमी. अंतरावर आहे. ओडिशाच्या किनाऱ्यावरील अनेक प्राचीन बंदरांपैकी एक प्रमुख बंदर होते. टॉलेमीच्या जिओग्राफीया या इ. स.…

बाल्ख मोहीम (Balkh Campaign)

मोगलांची बाल्ख मोहीम : (१६४६-४७). मोगलांनी उझबेकी आक्रमण थोपविण्यासाठी अफगाणिस्तानातील बाल्ख येथे काढलेली एक महत्त्वाची पण अल्पकालीन मोहीम. मोगल साम्राज्याचा संस्थापक बाबर हा मूळचा उझबेकिस्तानमधील फरगाना प्रांतातील होता. त्या पुढील…

मारवाडी बारायेव्ह

मारवाडी बारायेव्ह : (इ. स. अठरावे शतक). भारतीय-रशियन व्यापारी. मूळचा मारवाडी. तो अनेक वर्षे रशियातील ॲस्ट्राखान शहरात राहात होता. त्याचे मूळ नाव ज्ञात नाही. तत्कालीन रशियन कागदपत्रांत त्याचे नाव ‘मारवारी…

फ्रान्सिस्क (Francisque)

फ्रान्समधील गुलामगिरीविषयक खटल्यातील एक महत्त्वाचा व्यक्ती. मूळचा दक्षिण भारतातील. त्याच्या पूर्व व उत्तरायुष्याबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही. त्याला फ्रान्समध्ये घेऊन जाणारा ॲलेन फ्रान्स्वा इन्यास ब्रिन्यों हा फ्रेंच गृहस्थ १७४७ च्या…

भारतातील आर्मेनियन (Armenians in India)

पश्चिम आशियातील एक महत्त्वाचा देश व पूर्वीच्या सोव्हिएत संघराज्यातील एक घटक राज्य असलेला आर्मेनियाचा इतिहास प्राचीन आहे. इ. स. चौथ्या शतकात आर्मेनियात ख्रिस्ती धर्म प्रस्थापित झाला. प्राचीन काळी कधी रोमन,…

डच आणि पाँडिचेरी  (Dutch and Pondicherry)

परकीय व्यापारी असलेल्या डचांनी दक्षिण भारतातील पाँडिचेरी (पुदुच्चेरी) ताब्यात घेण्यासाठी केलेला संघर्ष. या निमित्ताने डच-मराठे-फ्रेंच यांच्यात हा संघर्ष घडून आला (१६९१-९३). यूरोपातील नववार्षिक युद्ध (इ. स. १६८८–१६९७) हे फ्रान्स व…

डचांची विजयदुर्ग मोहीम

डचांची विजयदुर्ग मोहीम : (१७३९). डचांनी विजयदुर्ग ताब्यात घेण्यासाठी आंग्र्यांविरुद्ध काढलेली एक मोहीम. सरखेल संभाजी आंग्र्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठी आरमाराची डच ईस्ट इंडिया कंपनीच्या नॉर्डवुल्फ्सबर्गेन (Noordwolfsbergen), झीलँड्स वेल्व्हारेन (Zeelands Welvaren) आणि…

ठक्कुर फेरू (Thakkur Pheru)

ठक्कुर फेरू : (इ. स. तेरावे-चौदावे शतक). मध्ययुगीन भारतातील एक प्रसिद्ध लेखक आणि अल्लाउद्दीन खिलजीच्या (खल्जी) (कारकिर्द १२९६–१३१६) पदरी असलेला खजिना व टाकसाळ विभागाचा अधिकारी.  हरयाणा राज्यातील भिवानी जिल्ह्यातील कलियाणा…

Read more about the article घोरपडे घराणे, गुत्ती
गुत्ती येथे शाह आलम बहादुर याच्या नावे पाडलेला चांदीचा रुपया.

घोरपडे घराणे, गुत्ती

गुत्तीचे घोरपडे घराणे व त्यांची नाणी : दक्षिण भारतातील कर्नाटकमधील गुत्ती येथील मराठा सत्ताधीश घोरपडे घराण्याने पाडलेली नाणी. भोसले घराण्याचा उदय होण्याआधी दख्खनमधील काही बलशाली घराण्यांत घोरपडे घराण्याचा समावेश होता.…

हेन्री एव्हरी (Henry Every)

हेन्री एव्हरी : (२० ऑगस्ट १६५९- ?). एक इंग्लिश खलाशी व समुद्री लुटारू. इ. स. १६९५ मधील गंज-इ-सवाई या मोगल जहाजावरील दरोड्याचा प्रमुख सूत्रधार. इंग्लंडच्या नैर्ऋत्य भागातील डेव्हनशायरमध्ये एका सामान्य…

वर्णनात्मक सांख्यिकी (Descriptive Statistics)

सांख्यिकी या विज्ञान शाखेत विदाचे (data) संकलन, वर्गीकरण अथवा सादरीकरण, विश्लेषण आणि अर्थान्वय या चार टप्प्यांचा समावेश होतो. एखाद्या वस्तूच्या अथवा पदार्थाच्या कोणत्याही एका अथवा अनेक गुणधर्मांचे बऱ्याच वेळा निरीक्षण…

अध्यापनाची तंत्रे (Teaching Techniques)

अध्यापनाचे तंत्र म्हणजे अध्यापन विषयक घेतलेला पवित्रा. अध्यापन कार्यात विविध पद्धतींबरोबरच तंत्रेही वापरली जातात. यामध्ये प्रश्नोत्तर, नाट्यीकरण, बुद्धिमंथन, चर्चा, सांघिक अभ्यास यांसारख्या अनेक अध्यापन तंत्रांचा समावेश असतो. पाठ प्रभावी व…