लेखकः सरोज वा. उपासनी

परिचर्या क्षेत्रात आवश्यक कौशल्यांपैकी एक महत्त्वाचे कौशल्य म्हणजे संभाषण होय. संभाषण म्हणजे एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीस माहिती पुरविणे ज्यामध्ये काहीवेळा गुप्तता बाळगणे जरुरीचे असते, परंतु दिलेली माहिती त्या व्यक्तीस समजणे…

प्रस्तावना : राष्ट्रीय बाल जीवित्व आणि सुरक्षित मातृत्व (CSSM) हा कार्यक्रम २० ऑगस्ट १९९२ मध्ये तत्कालीन राष्ट्रपतींच्या हस्ते भारतात सुरू करण्यात आला. ह्या कार्यक्रमांतर्गत माता आणि मुले यांच्यासाठी विशिष्ट सेवांचे…

प्रस्तावना : भारतातील “ग्रामीण आरोग्य मिशन” या कार्यक्रमांतर्गत ग्रामीण आरोग्य परिचर्या देण्यासाठी आरोग्य सेवेमध्ये पर्यवेक्षकांची नेमणूक केली जाते. यात स्त्री पर्यवेक्षक (Female health supervisor / Female Health Assistant) आणि पुरुष…

वैद्यकीय सेवा-शुश्रूषा या क्षेत्रात मोलाची कामगिरी राजा अशोकाने भारतात सर्व प्रथम केली. पूर्वीच्या काळात परिचारिकांना अनंत अडचणींना तोंड द्यावे लागे. वैद्यकीय-शल्यक्रिया परिचर्या या क्षेत्रात गेल्या तीन शतकांत अत्यंत सुधारणा झालेली…

प्रस्तावना : भारत सरकारतर्फे १९७२ मध्ये श्री. कर्तारसिंग यांच्या अध्यक्षतेखाली आरोग्य व कुटुंब नियोजन आणि कुटुंब कल्याण विभागामार्फत एक समिती नेमण्यात आली होती. त्या समितीच्या मार्गदर्शक सुचनेनुसार काही मूलभूत आरोग्य…

आजारपणामुळे तसेच अपघात किंवा आघातामुळे बरेचदा व्यक्तीच्या शारीरिक हालचालींवर निर्बंध येतात. व्यक्तीच्या स्नायू, हाडे व चेतासंस्था (muscular, skeletal & nervous system) यावर परिणाम झाल्याने त्याला स्वाभाविक क्रिया करण्यात (उदा., हात-पाय…

प्रस्तावना : नैतिक तत्त्वे व नीतिमूल्ये ही प्रत्येक परिचारिकेच्या वर्तणुकीचा अथवा कर्तव्याचा एक अविभाज्य आहे. परिचारिका आपल्या व्यावसायिक पदानुसार रुग्णांना शुश्रूषा देताना वेळोवेळी अनेकदा नैतिक तत्त्वे व नीतिमूल्ये यात येणाऱ्या…

परिचर्या व्यवस्थापनात व आरोग्य सेवेत मानवी सबंध आणि परस्पर सबंध हे महत्त्वाचे घटक असतात. मानवी संबध ही एक सामाजिक प्रक्रिया आहे. मानवामध्ये जन्मजात इतर मानव जातीसाठी दयेच्या, सहानभूतीच्या व कोमल…

प्रस्तावना : शालेय आरोग्य सेवा हे सामाजिक आरोग्याचे महत्त्वाचे अंग आहे. सामजिक आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण आरोग्य सेवा यांचे मार्फत शालेय वयोगटातील मुले आणि मुली यांच्या आरोग्याचे संवर्धन करण्यास मदत…

प्रस्तावना : वृद्धापकालीन परिचर्या शास्त्रात परिचारिका वयस्कर किंवा वृद्ध लोकांना सेवा पुरवितात. यामध्ये वृद्ध व्यक्ती, त्यांचे कुटुंब सदस्य आणि वयस्कर व्यक्ती समूह यांना आरोग्य सेवा पुरविताना त्यांना आरोग्यदायी वार्धक्यासोबत अधिकाधिक…

प्रस्तावना : मूलभूत परिचर्या व परिचर्या प्रक्रिया तत्त्वावर आधारित औद्योगिक किंवा व्यावसायिक कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या आरोग्य समस्यांचे निवारण, प्रतिबंध करणे आणि आरोग्याचे संवर्धन करणे इ. सेवा शुश्रूषा त्या कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या नोकरीच्या…

प्रस्तावना : रुग्णालयातील परिचर्या व्यवस्थापनात रुग्ण सेवा देण्यासाठी विविध प्रक्रियांचा समावेश केला जातो. रुग्ण सेवा ही रुग्णाला कोणत्या प्रकारचा आजार आहे व त्याच्या गरजा काय आहेत यावर अवलंबून असते. त्याकरिता…

प्रस्तावना : परिचर्या शास्त्राची जनक फ्लोरेंस नायटिंगेल यांनी सर्वप्रथमत “गुणवत्ता पूर्वक परिचर्या” या विषयाची संकल्पना मांडली. गुणवत्ता पूर्वक परिचर्या देण्याची प्रक्रिया काळानुरूप आणि नवनवीन वैद्यकीय संशोधनाप्रमाणे बदलत असते. गुणवत्ता पूर्वक परिचर्या…