महाराष्ट्रातील मध्ययुगीन सागरी पुरातत्त्वीय स्थळ. हे स्थळ रत्नागिरी जिल्ह्यात वाशिष्टी नदीच्या उत्तर किनाऱ्यावर मुखापाशी असून येथे प्रामुख्याने मध्ययुगीन अवशेष मिळाले आहेत. दाभोळ हे चौदाव्या-पंधराव्या शतकापासून पर्शियन आखात व भूमध्य सागराच्या…
गोव्यातील मेरिटाइम आणि मध्ययुगीन पुरातत्त्वीय स्थळ. सध्याचे गोवा वेल्हा. हे स्थळ झुआरी नदीच्या मुखाजवळ आहे. सन १०४९ मध्ये राजा वीरविक्रमदेव याने राजधानी चंद्रपूरहून (चांदोर, जि. दक्षिण गोवा) हलवून गोपकपट्टण येथे…
पुरातत्त्वीय अभ्यासातील एक महत्त्वाचा भाग. सर्व वसाहतवादी यूरोपीय देशांनी सर्वसाधारणपणे पंधराव्या शतकापासून विसाव्या शतकाच्या मध्यापर्यंत जगभरात अनेक ठिकाणी आपल्या देशातील गुन्हेगारांची हकालपट्टी करून त्यांच्या वसाहती (Penal Settlements) स्थापन केल्या होत्या.…
धर्म-तत्त्वज्ञानातील एक उपपत्ती. चराचरसृष्टीमध्ये ईश्वर भरून राहिला असून सर्व विश्वच त्याचा आविष्कार किंवा शरीर होय. देवाहून चराचर भिन्न नाही, असे मानणारा चराचरेश्वरवाद वा विश्वात्मक देववाद. या उपपत्तीला इंग्रजीत ‘पॅनथिइझम’ अशी…
प्रस्तावना : क्षमता म्हणजे समुदाय, समाज किंवा संघटना यांत उपलब्ध असलेल्या सर्व सामर्थ्य आणि संसाधनांचे संयोजन जे एखाद्या जोखमीची पातळी किंवा आपत्तीचे परिणाम कमी करू शकते. संसाधन विकास, आर्थिक व्यवस्थापन…
उच्च व अतिउच्च दाबासाठी लागणारे स्विचगिअर हे दोन प्रकारचे असतात : (१) विद्युत मंडलात वीज प्रवाहित नसताना केवळ रोहित्र व अन्य उपकरणे मंडलातून विलग करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या स्विचगिअरला ‘मंडल विभाजक’…
मंडल खंडक उच्च व अतिउच्च दाबाच्या मंडलात अत्यंत महत्त्वाचे कार्य करतो. मंडलातील विद्युत प्रवाहाचे नियंत्रण करणे तसेच आपत्कालीन परिस्थितीत मंडळातील रोहित्रासारख्या उपकरणाचे रक्षण करणे यांसारखी महत्त्वाची कामगिरी नियंत्रण व रक्षण…
गेल्या शतकात विद्युत निर्मितीसाठी कोळसा, तेल यांसारखे इंधन मोठ्या प्रमाणात वापरले गेले. या इंधनाच्या वापराने कार्बन डाय-ऑक्साइडसारख्या हरितगृह वायूचे प्रमाण वाढल्यामुळे जागतिक तापमानात वाढ होत आहे. हे चित्र बदलण्यासाठी वीजनिर्मितीसाठी…
स्विचगिअर क्षेत्रात स्विचगिअरची विश्वासार्हता वाढवणे, त्याचे आकारमान कमी करणे, आयुर्मान वाढवणे आणि शक्य तितकी कमी देखभालीची आवश्यकता असणे यासाठी सतत संशोधन चालू असते. त्यामधूनच असे निष्पन्न झाले की, स्विचगिअरचे भाग…
विद्युत वहन तीन टप्प्यांत केले जाते. पहिले दोन विद्युत वहन टप्पे उच्च व मध्यम दाबाचे असून त्यांना विद्युत पारेषण (Power transmission) असे म्हटले जाते. तर तिसरा टप्पा कमी दाबाचा असून…
खंडकाचे प्रकार चल व स्थिर भाग विद्युत विरोधक वातावरणासहित कुठल्या आवरणात बसवले आहेत, त्याप्रमाणे ठरवले जातात. हे भाग काच अथवा तत्सम विद्युत निरोधकात (Insulators) बसवले असल्यास त्या खंडकाला विद्युतभारित टाकीचे…
प्राचीन ग्रीसमध्ये तेथील भौगोलिक व राजकीय परिस्थितीमुळे चित्रकलेच्या अनेक आंतरसंबंधित परंपरा निर्माण झाल्या होत्या. इजीअन कला-संस्कृतीतील मिनोअन आणि मायसीनीअन कला-संस्कृतींचा प्रभाव ग्रीक मुख्यभूमीवर कायमच होता. चित्रकलेच्या परस्पर जोडल्या गेलेल्या अनेक…
या माशाचा समावेश सायप्रिनोडोन्टीफॉर्मिस (Cyprinodontiformes) गणातील पॉइसिलीडी (Poeciliidae) कुलात होतो. त्याच्या शेपटीला असलेल्या तलवारीसारख्या विस्तारामुळे ह्याला असिपुच्छ मासा असे म्हटले जाते. हा मासा गोड्या पाण्यात आढळतो. असिपुच्छ माशाचे शास्त्रीय नाव…
व्यक्तीला सामाजिक, आर्थिक आणि सांस्कृतिक या तीन प्रकारच्या भांडवलांपासून जो लौकिक, प्रतिष्ठा, सन्मान प्राप्त होतो, त्याला प्रतिकात्मक भांडवल म्हणतात. प्रतिकात्मक भांडवल हे व्यक्तीच्या समाजातील लौकिकाशी निगडित असून ही प्रतिष्ठा त्या…
व्यावसायिक विकास म्हणजे व्यक्तीने आपली जीवन कारकीर्द सतत उंचावत ठेवण्यासाठी सतत घेत असलेले शिक्षण व प्रशिक्षण होय. भारताचा सांस्कृतिक वारसा खूप श्रीमंत असून पुरातन काळामध्ये भारत हा अर्थव्यवस्था आणि व्यवसायाच्या…