वॉन, कोनिग्सवाल्ड गुस्ताव हाइनरीच राल्फ (Von Koenigswald Gustav Heinrich Ralph) : (१३ नोव्हेंबर १९०२ ते १० जुलै १९८२). प्रसिद्ध जर्मन-डच पुराजीवशास्त्रज्ञ आणि भूगर्भशास्त्रज्ञ. वॉन यांचा जन्म बर्लीन येथे झाला. त्यांचे…
ली ग्रॉस क्लार्क (Le Gros Clark W. E.) : (५ जून १८९५ – २८ जून १९७१). प्रसिद्ध ब्रिटीश शरीररचनाशास्त्रज्ञ व मानवशास्त्रज्ञ. ‘नरवानर गणाचे (प्रायमेट्स) तुलनात्मक शरीररचनाशास्त्र’ आणि ‘मानवी उत्क्रांती’ यांमध्ये…
प्रतिरोधक शक्ती म्हणजे दोन गटांच्या क्षमतांचा आपसांत समतोल साधला जाणे होय. प्रतिवाद क्षमता म्हणजे ग्राहकांच्या गटाची अशी क्षमता की, ज्यायोगे विक्रेता (पुरवठादार) गटात स्पर्धा वाढीस लागते. अमेरिकन अर्थतज्ज्ञ जॉन केनेथ…
धर्म, मानवशास्त्र, मानसशास्त्र आणि वाङ्‌मयाचा अभ्यास यांत वापरली जाणारी एक महत्त्वपूर्ण संज्ञा. मूळ ‘अँथ्रोपॉमॉर्फिझम’ ह्या ग्रीक संज्ञेसाठी ‘मानवारोपवाद’ ही मराठी संज्ञा. मूळ ग्रीक शब्द ‘अँथ्रोपॉस’ म्हणजे मानव आणि ‘मॉर्फी’ म्हणजे…
बौद्ध अर्थशास्त्र हा शब्द १९५५ मध्ये जर्मन सांख्यिकीतज्झ व अर्थतज्ज्ञ इ. एफ. शुमाकर यांनी आपल्या ‘एशिया : ए हँडबुक’ या शोधनिबंधात सर्वप्रथम उपयोगात आणला. पुढे १९७३ मध्ये त्यांनी आपल्या स्मॉल…
एक रंगीबेरंगी आकर्षक पक्षी. हूपू हा पक्षी ब्युसेरोटिफॉर्मिस गणाच्या उपूपिडी कुलातील असून त्याचे शास्त्रीय नाव उपूपा इपॉप्स आहे. उपूपिडी कुलात फक्त उपूपा प्रजाती असून त्यात हूपू पक्षाच्या उ. इपॉप्स, उ.…
परिचित आणि अपरिचित व्यक्तींविषयीचे प्रमेय (Theorem on friends and strangers) हे गणितातील रॅम्झी सिद्धांताशी (Ramsey Theorem) संबंधित आहे. या प्रमेयाचे विधान (statement) पुढीलप्रमाणे : “कोणत्याही सहा व्यक्तींच्या समूहात किमान तीन…
(मायरोबलान). एक औषधी वनस्पती. हिरडा हा पानझडी वृक्ष काँब्रेटेसी कुलातील असून त्याचे शास्त्रीय नाव टर्मिनॅलीया चेब्युला आहे. हा वृक्ष दक्षिण आशियातील असून भारत, पाकिस्तान, नेपाळ, नैर्ऋत्य चीन, मलेशिया, व्हिएटनाम, कंबोडिया…
एका विशिष्ट गुंतवणुकीमुळे त्या उत्पादनापासून मागील अवस्थांमधील उत्पादनांना मिळणाऱ्या प्रेरणेला पश्चानुबंधन असे म्हणतात. अर्थशास्त्रीय अभ्यासात प्रामुख्याने वस्तू व सेवांचे उत्पादन, उत्पादन प्रक्रिया, उत्पादन रचना, वितरण, विनिमय, उपभोग आणि उपभोग रचना…
एक ख्रिस्ती धार्मिक संघ. इ.स. १२१६ या वर्षी डॉमनिक नावाच्या एका धार्मिक माणसाने देवाच्या सेवेसाठी एक नवीन संघ स्थापन केला. गुझमाननामक एका स्पॅनिश घराण्यात जन्माला आलेल्या त्या संस्थापकाच्या नावावरून या…
एक ख्रिस्ती व्रतस्थ संघ. इटलीच्या उत्तरेकडील भागात असिसी या गावामध्ये कपडे खरेदी-विक्री करणाऱ्या व्यापाराचा फ्रान्सिस (इ.स.११८१–१२२६) नावाचा तरुणवयीन मुलगा एक दिवस सान दोमिंगो या चर्चमध्ये प्रार्थना करायला गेला असता क्रूसावर…
एक ख्रिस्ती व्रतस्थ संघ. यास ऑगस्टीनवाद असेही म्हटले जाते. मूळचा निधर्मी असलेला संत ऑगस्टीन (इ.स. ३५४–४३०) हा झाला ख्रिस्ती धर्मीयांचा उत्तुंग प्रतिभेचा एक तत्त्ववेत्ता व धर्मपंडित. ऐन तारुण्यातील त्याचे जीवन…
(ॲसाफेटिडा/डेव्हिल्स डंग). दैनंदिन मसाल्यातील एक आवश्यक घटक. हिंग हा पदार्थ जगाच्या वेगवेगळ्या भागांत मसाल्यासाठी वापरला जातो. एपिएसी (अंबेलिफेरी) कुलातील फेरूला प्रजातीतील काही वनस्पतींच्या मूलक्षोडांपासून किंवा सोटमुळांपासून जो चीक मिळतो, तो…
‘पंचायत राज’ संस्थेचे मूल्यमापन करण्यासाठी राज्य सरकारद्वारे नियुक्त करण्यात आलेली एक समिती. ही समिती महाराष्ट्रातील पंचायत राज पुनर्विलोकन समिती म्हणूनही ओळखली जाते. भारतीय संघराज्य पद्धतीत केंद्र सरकार, राज्य सरकार, जिल्हा…
(क्लायमेट चेंज). पृथ्वीच्या वातावरणात होत असलेले बदल, तसेच वातावरण आणि पृथ्वीच्या भूशास्त्रीय, रासायनिक, जैवभौगोलिक घटक यांच्यातील आंतरक्रियांमुळे होत असलेले बदल, या दोन्हींच्या परिणामी पृथ्वीच्या हवामानात वेळोवेळी जे बदल घडून येतात…