शमी (Khejri tree)

(खेजरी ट्री). साधारणपणे बाभळी किंवा खैरासारखा दिसणारा एक सदाहरित वृक्ष. शमी हा वृक्ष फॅबेसी कुलातील असून त्याचा समावेश प्रोसोपिस प्रजातीत केला जातो. प्रोसोपिस प्रजातीत सु. ४५ जाती असून भारतात त्यांपैकी…

(ॲस्परॅगस). एक बहुगुणी औषधी वनस्पती. शतावरी ही वनस्पती ॲस्परॅगसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव ॲस्परॅगस रॅसिमोसस आहे. पूर्वी तिचा समावेश लिलिएसी कुलात केला जात असे. यूरोप, आशिया, ऑस्ट्रेलिया आणि आफ्रिका…

(कॅन्स्कोरा). शंखपुष्पी ही वनस्पती जन्शनेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव कॅन्स्कोरा डिकरेन्स किंवा कॅन्स्कोरा डेक्युसाटा  किंवा कॅन्स्कोरा अलाटा आहे. ती मूळची भारत आणि म्यानमार येथील असावी, असा अंदाज आहे. भारतात…

सुगंधी आणि स्वादकारक पदार्थ देणारी एक आरोही (आधारावर चढणारी) आमरी (ऑर्किड) वनस्पती. व्हॅनिला या वनस्पतीचा समावेश ऑर्किडेसी कुलातील व्हॅनिला प्रजातीत केला जातो. या प्रजातीत सु. ११० जाती असून त्यांपैकी व्हॅनिला…

(कार्‌डॅमम). मसाल्यासाठी जगभर प्रसिद्ध असलेली वनस्पती. वेलदोडा ही वनस्पती झिंजिबरेसी कुलातील आहे. आले, हळद या वनस्पतीही झिंजिबरेसी कुलातील आहेत. झिंजिबरेसी कुलातील इलेटॅरिया आणि ॲमोमम प्रजातीतील वनस्पतींना आणि त्यांपासून मिळणाऱ्या फळांना…

(जेरूसलेम थॉर्न). तण म्हणून परिचित असलेली एक वनस्पती. वेडी बाभूळ ही बहुवर्षायू सपुष्प वनस्पती फॅबेसी कुलातील असून तिचे शास्रीय नाव पार्किंसोनिया ॲक्युलियाटा आहे. इंग्रज वनस्पतिशास्त्रज्ञ जॉन पार्किंसन (१५६७–१६५०) यांच्या गौरवार्थ…

(स्वीट फ्लॅग). एक बहुवर्षायू औषधी, सपुष्प वनस्पती. वेखंड ही एकदलिकीत वनस्पती ॲकॉरेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव ॲकॉरस कॅलॅमस आहे. या वनस्पतीचे मूलक्षोड औषधासाठी वापरले जाते आणि त्यालाही वेखंड म्हटले…

(फॉल्स ब्लॅक पेपर). वावडिंग ही आरोही (वर चढणारी) वनस्पती मिर्सिनेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव एंबेलिया राइब्ज आहे. वावडिंगाचा भारत, श्रीलंका, मलेशिया आणि चीन या देशांत प्रसार झालेला दिसून येतो.…

(इंडियन विलो). एक पानझडी वृक्ष. वाळुंज ही वनस्पती सॅलिकेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव सॅलिक्स टेट्रास्पर्मा आहे. हा वृक्ष बहुधा ओलसर जागी व नदीकाठच्या वाळूत वाढलेला दिसून येतो. म्हणून त्याला…

(व्हेटिव्हर). गवत कुलातील (पोएसी किंवा ग्रॅमिनी) एक उपयुक्त वनस्पती. वाळा उर्फ खस या वनस्पतीचे शास्त्रीय नाव क्रायसोपोगॉन झिझेनॉइड्स आहे. गहू, भात, नाचणी, बाजरी इत्यादी वनस्पतीही पोएसी कुलातील आहेत. वाळा मूळची…