गोपीनाथ मोहंती : (२० एप्रिल १९१४ - २० ऑगस्ट १९९१). ओडिशातील सुप्रसिद्ध ओडिया कवी, इंग्रजी भांषातरकार, भारतीय साहित्यातील सर्वोच्च ज्ञानपीठ पुरस्काराचे मानकरी. त्यांचा जन्म ओडिशा राज्यातील कोनापूर जिल्ह्य़ातील नागवली या…
बंदोपाध्याय, रंगलाल : (? डिसेंबर १८२७–१७मे १८८७). बंगाली कवी, निबंधलेखक व पत्रकार. वरद्वार जिल्ह्यातील बाकूलिया येथे जन्म व तेथेच प्राथमिक व शालेय शिक्षण. सहा वर्ष महाविद्यालयीन शिक्षण चिनसुरा (चुचूरा) येथील…
बंदोपाध्याय, बिभूतिभूषण : (१२ सप्टेंबर १८९९–१ सप्टेंबर १९५०). जागतिक ख्यातीचे बंगाली कांदबरीकार. चोवीस परगणा जिल्ह्यातील मुरारिपूर गावी जन्म. बनग्राम हायस्कूलमधून १९१४ साली ते शालांत परीक्षा उत्तीर्ण झाले व कलकत्त्याच्या रिपन…
बंदोपाध्याय, ताराशंकर : (२३ जुलै १८९८–१४ सप्टेंबर १९७१). बंगाली साहित्याच्या आधुनिक युगातील भारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कारविजेते, श्रेष्ठ कांदबरीकार कथाकार. वीरभूम जिल्ह्यातील लाबपुर येथे जन्म व सुरूवातीचे शिक्षण. शांलात परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यावर…
वारे, श्रीधरशास्त्री : (१६ सप्टेंबर १९०३ - २४ऑगस्ट १९६४). महाराष्ट्रातील थोर संस्कृत अभ्यासक आणि लेखक. त्यांचा जन्म महाराष्ट्रातील नासिकमध्ये झाला. वैदिकतिलक अण्णाशास्त्री वारे हे त्यांचे पिता आणि राधाबाई या माता…
हेइके मोनोगातारी : प्रसिद्ध जपानी युद्धकथा. याच्या लेखकाच्या नावाबद्दल काही माहिती उपलब्ध नाही. इ. स. १३३० मध्ये त्सुरेझुरेगुसाचे लेखन करणार्‍या योशिदा केनकोच्या मते शिनानो प्रांताच्या पूर्व राज्यपाल युकिनागा ह्याने ही…
कामाकुरा कालखंड : (इ.स.११८५-१३३३). जपानी साहित्याचा कालखंड. हा सामुराइ योद्ध्यांचा कालखंड म्हणून ओळखला जातो. हेइआन कालखंडामधील साहित्यावर राजदरबार आणि सम्राटांचा ठसा होता. कामाकुरा कालखंडामध्ये राजदरबार आणि सम्राट राजधानी क्योतोमध्ये असले…
चतुर्मुख : अपभ्रंश भाषेत रचना करणारा महाकवी. इ. स. ६०० ते ८०० पर्यंत केव्हा तरी तो होऊन गेला असावा. ह्याने रामकथेवरील पउम -चरिउ तसेच हरिवंश आणि पंचमीचरित अशी तीन महाकाव्ये…
मणिपूर पीपल्स पार्टी : १९६८-६९ मध्ये मणिपूरच्या स्वायत्ततेचा प्रश्न मणिपूर प्रदेश काँग्रेसपुढे गंभीर स्वरूप धारण करून उभा राहिला होता. काँग्रेस अंतर्गत एक गट मणिपूरच्या संपूर्ण अंतर्गत स्वतंत्रतेचा विचार आणि प्रादेशिक…
राजकीय विचार : राजकीय विचार ही एक राज्यशास्त्रातील उप विद्याशाखा आहे. राजकीय विचार निश्चित करण्याच्या दोन कसोट्या आहेत. दोन कसोट्यावर आधारित निवड केली जाते. १) राजकीय तत्त्वज्ञानात ज्या विचारवंतांनी मोलाची…
स्त्रियांसाठी राखीव जागा : भारतीय राज्यघटना सर्व भारतीय नागरिकांमध्ये समता निर्माण करू इच्छिते. उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी राज्यघटनेने भारतीय नागरिकांना मूलभूत अधिकार देऊ केले आहेत त्यानुसार कलम १४ ने कायद्यासमोर स्त्री…
ऑस्टिन, जॉन : (१७९०-१८५९). ब्रिटिश कायदेतज्ञ आणि न्याय्य शास्त्रज्ञ. त्यांनी अनेक कायदेशास्त्राचा अभ्यास केला होता. त्यांनी राज्यशास्त्राची संबंधीत एकसत्तावादी सार्वभौमत्वाचा सिद्धांत मांडला. राज्यशास्त्रात प्रामुख्याने सार्वभौमत्वाच्या एकसत्तावादी सिद्धांतासाठी ऑस्टिन जॉन प्रसिद्ध…
अँक्वीनास, सेंट थॉमस : (१२२५-१२७४).अँक्वीनास सेंट हे मध्ययुगीन राजकीय विचारवंत होते. त्यांनी मध्ययुगातील ब्रिटिश राजकीय विचारात तसेच मध्ययुगात राजकीय तत्त्वज्ञानात भर घातली. त्यांनी मध्ययुगातील धर्मशास्त्र व राज्यशास्त्रीय विचारांचा मेळ घातला. …
भाषावापरशास्त्र : आधुनिक भाषाविज्ञानात अर्थ संकल्पनेचा उदय फार उशिरा झाला, वाक्याची संरचना फक्त निर्दोष असून भागत नाही तर ती अर्थपूर्ण पण असावी लागते, कारण भाषेचा मुख्य उद्देश संप्रेषण करणे हाच…
रूपिम : पारंपारिकदृष्ट्या भाषेचा विचार करताना ‘शब्द’ संकल्पनेला महत्त्व दिले जाते. पण भाषाशास्त्राच्या दृष्टीने भाषेचा विचार केल्यास ‘शब्द’ ही संकल्पना अपुरी पडते. उदा. ‘राम’, ‘रामाने’, ‘रामावर’ इ. मराठीतील शब्द एकाच…