मराठी विश्वकोश

देवीप्रसाद रायचौधरी (Debi Prasad Roy Choudhury)

राय चौधरी, देवी प्रसाद : ( १५ जून १८९९ – ? ऑक्टोबर १९७५ ). आधुनिक भारतीय शिल्पकार व चित्रकार. त्यांचा जन्म ताजहाट (जि. रंगपूर, बांगला देश) येथे एका जमीनदार कुटुंबात…

अक्षय्य तृतीया (Akshay Tritiya)

वैशाख शुद्ध तृतीयेला अक्षय्य तृतीया म्हणतात. अक्षय्य म्हणजे कधीही क्षय न पावणारी. या दिवशी जप, होम, दान इत्यादी जे काही केले जाते, ते अक्षय्य होते. हा मुहूर्त साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक…

युनायटेड गोवन्स (United Goans)

युनायटेड गोवन्स : गोवा राज्यातील प्रादेशिक पक्ष. पोर्तुगीज अंमलातून मुक्त होऊन गोवा भारतीय संघराज्यात समाविष्ट झाला (१९६२). त्यास केंद्रशासित प्रदेशाचा दर्जा प्राप्त झाला. देशातील घटक राज्यांच्या भाषावार पुनर्रचनेच्या प्रक्रियेमध्ये गोव्याचे…

तिशन (Titian)

तिशन : ( सु. १४८८–२७ ऑगस्ट १५७६ ). प्रबोधनयुगातील एक श्रेष्ठ इटालियन चित्रकार व व्हेनिशियन चित्रसंप्रदायाचा प्रमुख प्रवर्तक. तित्स्यानो व्हेचेल्यो (Tiziano Vecelli/Vecellio) हे त्याचे इटालियन नाव; तथापि तिशन या आंग्ल…

रामराज्य परिषद (Ramrajya Parishad)

रामराज्य परिषद : सनातन हिंदू परंपरेवर विश्वास असलेल्या तसेच रामराज्याच्या आदर्श कल्पनेवर आधारलेल्या रामराज्य परिषदेची स्थापना जयपूर येथे एप्रिल १९४९ साली करण्यात आली. अखंड हिंदुस्थान हे रामराज्य परिषदेच्या पुरस्कर्त्यांचे मुख्य…

परिचर्या : व्यवसायिक संकल्पना (Nursing : Occupational Concept)

प्रस्तावना : कोणताही व्यवसाय हा नितीमूल्यांवर आधारित असतो. ज्याचा प्रमुख हेतू म्हणजे माणसाचा उत्कर्ष व्हावा व समाजाचे कल्याण व्हावे असा असतो. परिचर्या हा व्यवसाय शास्त्रशुद्ध ज्ञान व कौशल्य यावर आधारित…

विशाल हरयाणा पार्टी ( Vishal Haryana Party)

विशाल हरयाणा पार्टी : १ नोव्हेंबर १९६६ रोजी पंजाब राज्याची पंजाब आणि हरयाणा अशी दोन स्वतंत्र राज्यांत विभागणी झाली. त्यानंतर हरयाणा विधानसभेच्या ११ सभासदांनी आपल्या विविध मागण्यांकरिता १ मार्च १९६७…

फ्रांथीस्को गोया (Francisco Goya)

गोया, फ्रांथीस्को : ( ३० मार्च १७४६–१६ एप्रिल १८२८ ). प्रख्यात स्पॅनिश चित्रकार आणि उत्कीर्णनकार. त्याचे संपूर्ण नाव फ्रांथीस्को होसे दे गोया इ लूथ्‌येन्‌तेस (Francisco José de Goya y Lucientes).…

मनोज कुमार (Manoj Kumar)

मनोज कुमार : ( २४ जुलै १९३७ ). हिंदी चित्रपटसृष्टीतील देशभक्तीपर चित्रपटांचे लेखक, निर्माते, दिग्दर्शक आणि प्रसिद्ध अभिनेते. त्यांचा जन्म सध्याच्या पाकिस्तानमधील खैबर पख्तूनवा उत्तर-पश्चिम सीमा प्रांतातील एबोटाबाद येथे झाला.…

निशिगंध (Tuberose)

निशिगंध हे कंदवर्गीय फुलपीक गुलछडी व रजनीगंधा या नावानेही ओळखले जाते. याची फुले पांढरी शुभ्र, अत्यंत सुवासिक व आकर्षक असतात. प्रामुख्याने याच्या फुलांचा हार, गजरे, माळा, वेण्या तयार करण्यासाठी उपयोग…

विल्यम कॉलिंझ (William Collins)

कॉलिंझ, विल्यम : ( २५ डिसेंबर १७२१ - १२ जून १७५९ ). प्रसिद्ध ब्रिटीश कवी. १८ व्या शतकातील इंग्रजी साहित्यातील एक ख्यातनाम कवी म्हणून कॉलिंझ ओळखला जातो. त्याची कवितेची निर्मिती…

गृहीतक (Hypothesis)

कोणत्याही घटनेचे स्पष्टीकरण किंवा उपपादन (Explanation) करण्यासाठी एखादी कल्पना गृहीत धरावी लागते व तिच्या अनुषंगाने त्या घटनेचा अर्थ लावावा लागतो. तो अर्थ जर वास्तव घटना समजण्यास अनुकूल व अनुरूप ठरला,…

विल्यम विल्की कॉलिंझ (William Wilkie Collins)

कॉलिंझ, विल्यम विल्की : ( ८ जानेवारी १८२४-२३ सप्टेंबर १८८९ ). विख्यात ब्रिटीश कादंबरीकार, अभिनेता, इंग्रजी हेरकथांचा जनक असा लौकिक असणारा लेखक. त्याचा जन्म लंडन येथे झाला. त्याचे वडील विल्यम…

सद्‌गुण (Goodness)

‘गुण’ या शब्दाला ‘सत्’ हा उपसर्ग लावून ‘सद्गुण’ हा शब्द बनतो. ‘सत्’ शब्द अस्तित्व, साधुत्व किंवा चांगलेपणा आणि प्रशस्त या तीन अर्थी योजिला जातो (भगवद्गीता १७·२६), म्हणून ‘सद्गुण’ याचा व्युत्पत्यर्थ…

थेरेमिन (Theremin)

विद्युत्चलित वाद्यांपैकी एक आद्य आणि महत्त्वपूर्ण वाद्य. थेरेमिन हे स्पर्शही न करता ध्वनित होणारे वाद्य आहे. रशियामध्ये १९१९ च्या सुमारास ल्येव्ह टर्मन (Lev Termen) यांनी हे वाद्य निर्माण केले, मात्र…