अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांतील एक राज्य. संयुक्त संस्थानांच्या उत्तर भागात असलेल्या या राज्याच्या उत्तरेस नॉर्थ डकोटा राज्य, पूर्वेस मिनेसोटा व आयोवा राज्ये, दक्षिणेस नेब्रॅस्का, तर पश्चिमेस वायोमिंग व माँटॅना ही राज्ये…
‘रहस्यवाद’ वा ‘गूढवाद’ हे पद विश्वाचे अंतिम सत्यस्वरूप आणि ते जाणून घेण्याचा मार्ग यांविषयी एक विशिष्ट समजूत, भूमिका अथवा प्रवृत्ती दर्शविते. अंतिम सत्य तार्किक विचारसरणीला ज्ञात होत नसते. सद्वस्तू ही…
बहुपेशीय सजीवांमध्ये अनेक प्रकारच्या ऊती (Tissue) असतात. प्रत्येक ऊतीचे कार्य तसेच पेशी (Cell) किती काळ कार्यरत राहणार हे निश्चित असते. ज्या पेशींचे आयुष्य अल्प आहे किंवा ज्यांचा कार्यकाळ संपला आहे…
केरळच्या लोकसाहित्याची मूलतत्त्वे : केरळ राज्याची निर्मिती १ नोव्हेंबर १९५६ साली झाली. या राज्यात एकेकाळी मद्रास प्रेसिडेन्सीतील तिरुकोची आणि तिरुविताम्कुर या भागांसहित असलेला मलबार प्रदेश जोडला गेला. तरीही केरळचा सांस्कृतिक…
बॉझ्निया आणि हेर्ट्सगोव्हीना या देशाची राजधानी आणि देशातील एक प्रमुख औद्योगिक व सांस्कृतिक केंद्र. लोकसंख्या ४,१९,९५७ (२०१९). हे देशाच्या पूर्वमध्य भागात बॉस्ना नदीच्या काठावर, ट्रेबेव्हिक पर्वताच्या पायथ्याशी वसले आहे. शहराची…
मध्वाचार्य : ( सु. ११९९—सु. १२७८ ). वैष्णव संप्रदायातील द्वैत-वेदान्त-मताचे प्रवर्तक. मध्वाचार्य यांचा जन्म दक्षिण कॅनरा जिल्ह्यातील उडिपी गावाजवळील रजतपीठ (हल्लीचे कल्याणपूर) या ठिकाणी झाला (त्यांच्या जन्मग्रामाचे नाव ‘पाजकक्षेत्र’ असेही…
महाराष्ट्र राज्याच्या पश्चिम भागातील एक जिल्हा. जिल्ह्याचे क्षेत्रफळ ८,६५६ चौ. किमी. असून महाराष्ट्र राज्याच्या एकूण भूक्षेत्राच्या २·८ % क्षेत्र या जिल्ह्याने व्यापले आहे. लोकसंख्या २८,२०,५७५ (२०११). अक्षवृत्तीय विस्तार १६° ४५'…
एखाद्या ऊतीतील (ऊतक; Tissue) पेशींचा संसर्ग, जखम किंवा रक्तपुरवठा थांबण्यामुळे तेथील पेशी (Cell) मृत पावतात यास पेशीनाश (Necrosis) असे म्हणतात. मोठ्या प्रमाणात झालेल्या पेशीनाशास ऊती/ऊतकनाश असेही म्हणतात. ‘पेशीनाश’ हा शब्द…
पोटॅशियम-अरगॉन ही कालमापनाची पद्धत कार्बन-१४ कालमापन पद्धती प्रमाणेच किरणोत्सर्गाच्या तत्त्वावर आधारित आहे. अरगॉन या मूलद्रव्याच्या समस्थानिकांचा (Isotopes) वापर करून कालमापन करण्याची ही एक पद्धत असून अरगॉन-अरगॉन कालमापन ही अशीच दुसरी…
इलेक्ट्रॉन संस्पंदन कालमापन ही पुरातत्त्वात वापरली जाणारी पद्धत सर्वसाधारणपणे तप्तदीपन पद्धतीप्रमाणेच आहे. निक्षेपातील पदार्थ किंवा खडकांच्या रचनेतील जालकांमध्ये (lattice) साठलेल्या इलेक्ट्रॉनचे मापन करणे, हे या दोन्हीमधील मूळ तत्त्व आहे. तथापि…
मूर्ती, मल्लाडी लीला कृष्ण : ( ? १९४१ — २ जून २०१६ ). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ. प्रागैतिहासिक पुरातत्त्व आणि लोकजीवनशास्त्रीय पुरातत्त्वासाठी महत्त्वाचे योगदान. ‘एम. एल. के. मूर्ती’ आणि 'एमएलके' या…
महासागराचा उपविभाग किंवा सामान्यपणे पृथ्वीवरील खाऱ्या पाण्याचा मोठा जलाशय म्हणजे समुद्र होय. उदा., कॅरिबियन समुद्र, उत्तर समुद्र, भूमध्य समुद्र, अरबी समुद्र इत्यादी. अंशत: किंवा संपूर्ण भूवेष्टित खाऱ्या पाण्याच्या मोठ्या जलाशयांना…
छत्तीसगढच्या बिलासपूर जिल्ह्यातील एक प्राचीन स्थळ. ते बिलासपूर शहरापासून ३२ किमी. आग्नेय दिशेस वसले आहे. भौगोलिक दृष्ट्या मल्हार मोक्याच्या ठिकाणी स्थित असून ते अर्पा, लीलानगर आणि शिवनाथा या तीन नद्यांनी…
पुणे जिल्ह्यातील एक पुरातात्त्विक आणि ऐतिहासिक दृष्ट्या महत्त्वाचे स्थळ. महाराष्ट्रातील प्राचीन राजवंश सातवाहन यांच्या काळातील एक मुख्य ठिकाण, तसेच छ. शिवाजी महाराज यांचे जुन्नरजवळील शिवनेरी येथील जन्मस्थळ यांमुळे जुन्नर हे…
मानसिक आजार म्हणजे व्यक्तीच्या दैनंदिन जीवनातील बिघाड. मानसिक आजार हे व्यक्तीमधील दैनंदिन मानवी गरजा परिपूर्ण करण्याच्या प्रभावी आणि पारंपरिक क्षमतेमध्ये कमतरता निर्माण करतात. मानसिक आजारी व्यक्ती स्वत:साठी आणि समाजात स्वाभाविक…