छत्रपती रामराजे भोसले (Chhatrapati Ramraje Bhosale)
रामराजे, छत्रपति : (? १७२२ — ९ डिसेंबर १७७७). सातारा संस्थानचे छत्रपती. सातारा गादीचे पहिले संस्थापक छत्रपती शाहू (१६८२—१७४९) यांच्या मृत्यूनंतर छ. राजाराम व महाराणी ताराबाई यांचा नातू व दुसरे…
रामराजे, छत्रपति : (? १७२२ — ९ डिसेंबर १७७७). सातारा संस्थानचे छत्रपती. सातारा गादीचे पहिले संस्थापक छत्रपती शाहू (१६८२—१७४९) यांच्या मृत्यूनंतर छ. राजाराम व महाराणी ताराबाई यांचा नातू व दुसरे…
महाराष्ट्रातील रत्नागिरी जिल्ह्यातील किल्ला. तो चिपळूण तालुक्यामध्ये वाशिष्ठी नदीच्या काठावर आहे. चिपळूण शहर वाशिष्ठी नदीच्या तीरावर वसलेले असून समुद्रातून येणारा व्यापारीमार्ग वाशिष्ठी नदीच्या दाभोळ खाडीतून येत असल्याने चिपळूणला बंदर म्हणून…
नाथ संप्रदायातील स्त्रिया. नाथ संप्रदायात नाथ योगींबरोबरच नाथ योगिनींनाही खूप महत्त्व आहे. या संप्रदायात शिवाबरोबरच शक्तीची उपासनाही प्रचलित आहे. मत्स्येंद्रनाथ कौल-योगिनी संप्रदायाचेही प्रवर्तक मानले जातात. तसेच नाथ-योगींबरोबर अनेक नाथ-योगिनींचे संदर्भ…
महाराष्ट्रातील एक मोठा भुईकोट किल्ला. तुळजापूरपासून ३२ किमी., तर सोलापूरपासून सु. ४६ किमी. अंतरावर बोरी नदीकाठी हा किल्ला बांधण्यात आलेला आहे. या किल्ल्याशेजारी ‘रणमंडळ’ नावाचा जोडकिल्ला आहे. नळदुर्ग सर्वप्रथम कोणी…
रमाबाई, पंडिता (Pandita, Ramabai) : (२३ एप्रिल १८५८ – ५ एप्रिल १९२२). स्त्रियांच्या-विशेषतः परित्यक्त्या, पतिता व विधवांच्या-सर्वांगीण उद्धाराकरिता समर्पित भावनेने कार्यरत राहिलेली महाराष्ट्रीय विदुषी. रमा डोंगरे, पंडिता रमाबाई सरस्वती, रमाबाई डोंगरे,…
शेलिंग, फ्रीड्रिख व्हिल्हेल्म योझेफ फोन : (२७ जानेवारी १७७५—२० ऑगस्ट १८५४). विख्यात जर्मन तत्त्वज्ञ. जन्म जर्मनीतील लिऑनबर्ग येथे. त्याचे वडील ल्यूथरपंथीय धर्मगुरू होते. ट्यूबिंगन विद्यापीठात शिक्षण घेत असताना प्रसिद्ध जर्मन…
क्वाइन, विलर्ड व्हॅन ओर्मन : (२५ जून १९०८—२५ डिसेंबर २०००). प्रसिद्ध अमेरिकन तर्कशास्त्रज्ञ व तत्त्वज्ञ. अमेरिकेच्या ओहायओ संस्थानात ॲक्रन येथे जन्म. गणित हा प्रमुख विषय घेऊन ओबरलीन महाविद्यालयातून पदवी संपादली. हार्व्हर्ड…
दृश्यकेंद्रकी पेशींमध्ये (Eukaryotic cells) आढळून येणारे अंतर्द्रव्य जालिका हे एक पेशीअंगक (Cell organelle) आहे. परस्परांना जोडलेल्या अनेक सूक्ष्म पोकळ नलिका व पोकळ चकत्यांची चवड / कुंड (Cisterna) असे त्याचे स्वरूप…
ॲपोसायनेसी कुलातील अत्यंत काटक फुलझाड. भारतात ते नैसर्गिकपणे सर्वत्र वाढते. याच्या ७ प्रजाती आहेत. रोझिया, मेजर व मायनर या प्रजातींची प्रामुख्याने जगभर लागवड केली जाते. युरोपात रोझिया प्रजाती हरितगृहात लावतात,…
पूर्वीचा पश्चिम सामोआ. अधिकृत नाव इन्डिपेन्डेन्ट स्टेट ऑफ सामोआ. पॅसिफिक महासागरातील एक स्वतंत्र देश. क्षेत्रफळ २,८३१ चौ. किमी. लोकसंख्या १,९८,४१४ (२०२०). दक्षिण पॅसिफिक महासागरातील पॉलिनीशिया द्वीपसमूहांपैकी सामोआ हा एक पंधरा…
अल्गॅकल्चर हे शैवल प्रजातींचा समावेश असलेला मृद्हीन कृषिशेतीचा (Aquaculture) एक प्रकार आहे. त्यासाठी लागवड करण्यात येणाऱ्या बहुतेक एकपेशीय वनस्पती या सूक्ष्मशैवलांच्या श्रेणीत मोडतात. त्याला फाइटोप्लॅंक्टन, मायक्रोफॉइट्स् किंवा प्लॅंक्टोनिक शैवल असेही…
लायप्निट्स, गोटफ्रीट व्हिल्हेल्म : (१ जुलै १६४६—१४ नोव्हेंबर १७१६). थोर जर्मन तत्त्वज्ञ आणि गणितज्ञ. जन्म लाइपसिक येथे. त्यांचे वडील नैतिक तत्त्वज्ञानाचे प्राध्यापक होते आणि त्यांचा ग्रंथसंग्रह मोठा होता. लाइपसिकमधील निकोलाय स्कूलमध्ये…
जागतिक तापमान वाढ व त्यामुळे होणारा हवामानातील बदल हा प्रामुख्याने वातावरणात सोडल्या जाणाऱ्या हरितगृह वायूंमुळे व प्रामुख्याने कार्बन डाय-ऑक्साइडमुळे होत असल्याचे मत वैज्ञानिकांनी मांडले आहे. जीवाश्म इंधनाचे (उदा., कोळसा, पेट्रोल,…
पार्वती बाऊल : (१९७६). पश्चिम बंगालमधील बाऊल हा संगीत प्रकार सादर करणाऱ्या लोककलाकार. पश्चिम बंगालमधील सनातन ब्राह्मण कुटुंबात मौशमी परियल म्हणून पार्वतीजींचा जन्म झाला. त्यांचा परिवार हा मूळचा पूर्व बंगाल…
अन्न व पोषणाचा प्रश्न एक जागतिक समस्या आहे. ही समस्या कमी करण्यासाठी जे पर्याय उपलब्ध आहेत त्यांमधील शैवलांचा अन्नासाठी उपयोग हा पर्याय अग्रस्थानी आहे. सुमारे २००० वर्षांपूर्वी चीनमध्ये नॉस्टॉक (Nostoc)…