मराठी विश्वकोश

मंगला बनसोडे (Mangla Bansode)

बनसोडे, मंगला : (१२ सप्टेंबर १९५१). ढोलकी फडाच्या तमाशातील कलावती. तमाशा सम्राज्ञी विठाबाई भाऊ नारायणगावकर यांच्या कन्या. ढोलकी फडाच्या तमाशात गायिका, नर्तिका, अभिनेत्री अशा विविध भूमिका त्यांनी आजवर साकार केल्या…

बाऊल संगीत (Baul Sangeet)

बाऊल संगीत : पश्चिम बंगाल आणि संलग्न प्रांतातील एक भारतीय लोकसंगीत प्रकार. भारतीय लोकसंगीताचे वैविध्य सर्वश्रुत आहे. प्राचीन काळापासून अस्तित्वात असलेल्या भक्तिसंगीताचा बंगालमधील हा प्रवाह आहे. हे संगीत गाणाऱ्या पंथालाही…

सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये शैवलांचा उपयोग (Use of Algae in Cosmetics)

सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये घट्टपणा आणण्यासाठी व बंधक म्हणून क्लोरेल्ला या प्रजातीच्या शैवलांचा अर्क वापरतात. त्यांमध्ये असणारी नैसर्गिक तत्त्व त्वचेतील ओलावा टिकवून ठेवतात व तिला मऊ आणि तजेलदार राखण्यास मदत करतात. त्याबरोबरच त्वचेचा…

जामकर, अरुण व्यंकटेश (Jamkar, Arun Venkatesh)

जामकर, अरुण व्यंकटेश : ( २ जून, १९५२ - ) अरुण व्यंकटेश जामकर यांचा जन्म नांदेड जिल्ह्यातील मुखेड तालुक्यातील जम गावाचा आहे. त्यांनी औरंगाबादच्या शासकीय वैद्यकिय महाविद्यालयातून १९७३ साली एम.…

द इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅथेमॅटिक्स ऑफ द रोमानिअन अकॅडेमी, बुखारेस्ट (The Institute of Mathematics of the Romanian Academy at Bucharest)

द इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅथेमॅटिक्स ऑफ द रोमानिअन अकॅडेमी, बुखारेस्ट : (स्थापना : २९ डिसेंबर १९४५; पुनर्स्थापना : ८ मार्च १९९०) बुखारेस्टमधील विविध संस्थांतील वीस गणितींनी बुखारेस्ट (Bucharest) विद्यापीठात एकत्र येऊन…

आंतरराष्ट्रीय लोकसंख्या विज्ञान संस्था (International Institute for Population Sciences)

आंतरराष्ट्रीय लोकसंख्या विज्ञान संस्था : (स्थापना १९५६) आंतरराष्ट्रीय लोकसंख्या विज्ञान संस्था ही इकॉनॉमिक अँड सोशल कमिशन फॉर आशिया अँड पॅसिफिक (ESCAP) या संयुक्त राष्ट्र संघातर्फे चालवण्यात येणार्‍या प्रादेशिक पातळीवर काम…

मॅगी ब्रायन (Magee Bryan)

ब्रायन, मॅगी : (१२ एप्रिल १९३०—२६ जुलै २०१९). ब्रिटिश तत्त्वज्ञ, राजनीतिज्ञ आणि लेखक. त्यांचा जन्म लंडन येथे एडगर फ्रेडरिक व शीला लिंच या दांपत्यापोटी एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात झाला. वडील फारसे…

शृंगी घुबड (Horned owl)

शृंगी घुबड या पक्ष्याचा समावेश पक्षिवर्गाच्या स्ट्रायजिफॉर्मिस (Strigiformes) गणाच्या स्ट्रायजिडी (Strigidae) कुलामध्ये होतो. हा पक्षी मूळचा पश्चिम बंगालमधील असून हिमालयापासून संपूर्ण भारत, पाकिस्तान, काश्मीर, नेपाळ, म्यानमार येथे आढळतो. प्रामुख्याने डोंगरांच्या…

पोसायडन (Poseidon)

प्राचीन ग्रीक समुद्रदेवता. तसेच तो अश्व आणि भूकंपाचा देव म्हणूनही ओळखला जातो. त्याचा काही वेळा पोसिडॉन असाही उच्चार केला जातो. त्याच्या नावाचा अर्थ पृथ्वीचा पती किंवा पृथ्वीचा स्वामी असा होतो. पोसायडनचा उल्लेख इलियड…

उषा (Usha)

उषा म्हणजे अरुणोदय. ही प्रातःकाळाची देवता वैदिक साहित्यात आविष्कृत झालेली दिसून येते. ऋग्वेदातील २० सूक्ते उषा देवतेची असून ही सर्व सूक्ते अतिशय आलंकारिक, प्रभावशाली आणि प्रतिभासंपन्न शैलीमध्ये रचलेली आहेत. या…

समुद्रसपाटी (Sea Level)

सर्वसाधारणपणे समुद्राच्या पाण्याच्या पृष्ठभागाची सरासरी पातळी म्हणजे समुद्रसपाटी. तिच्या तुलनेत भूपृष्ठावरील अन्य उठावांची किंवा ठिकाणांची उंची अथवा खोली दर्शविली जाते. प्रमाणभूत समुद्रसपाटी ठरविण्यासाठी भरती-ओहोटीच्या पातळ्यांचे सातत्याने दीर्घकाळ निरीक्षण व नोंदी…

जिनोमिक्स व एकात्मिक जीवविज्ञान संस्था (सीएसआयआर) (Institute of Genomics and Integrative Biology- CSIR-IGIB)

जिनोमिक्स व एकात्मिक जीवविज्ञान संस्था (सीएसआयआर) : ( स्थापना १९७७ ) दिल्ली येथील, वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन परिषदेच्या (काउन्सिल ऑफ सायंटिफिक अँड इंडस्ट्रियल रिसर्च-सीएसआयआर) संस्था समूहातील जीवविज्ञानात संशोधन करणारी ही एक…

इंडियन कार्डमम रिसर्च इन्स्टिट्यूट (Indian cardamom research Institute)

इंडियन कार्डमम रिसर्च इन्स्टिट्यूट : ( स्थापना १९७८ ) इंडियन कार्डमम रिसर्च इन्स्टिट्यूट (आयसीआरआय) किंवा भारतीय वेलदोडा संशोधन संस्था ही वेलदोडा किंवा इलायची या मसाल्याच्या पदार्थावर संशोधन करणारी केरळमधील एक…

गिलगामेश (Gilgamesh)

बॅबिलोनियन पुराणकथांमध्ये वर्णिलेला एक प्रसिद्ध सुमेरियन राजा. त्याचे राज्य ऊरुक नावाच्या नगरात होते. हे नगर इ.स.पू. ३००० च्या सुमारास अस्तित्वात होते, असे मानले जाते. सुमेरियन संस्कृतीचा शतकानुशतकांचा इतिहास सांगणार्‍या महाकाव्याचा गिलगामेश…

इंटरनॅशनल सेंटर फॉर जेनेटिक इंजिनियरिंग अ‍ॅन्ड बायोटेक्नॉलॉजी (International Centre for Genetic Engineering and Biotechnology – ICGEB)

इंटरनॅशनल सेंटर फॉर जेनेटिक इंजिनियरिंग अ‍ॅन्ड बायोटेक्नॉलॉजी : ( स्थापना – १९८३ ) संयुक्त राष्ट्र संघाच्या औद्योगिक विकास महामंडळाच्या (युनायटेड नेशन्स इंडस्ट्रियल डेव्हलपमेंट कार्पोरेशनच्या) मान्यतेने १९८३ साली इंटरनॅशनल सेंटर फॉर…