रेल्वे स्थानके (Railway Stations)

रेल्वे स्थानके (Railway Stations)

रेल्वे स्थानके            जॉर्ज स्टीफन्सन यांनी १८१४ मध्ये इंग्लंड येथे लोखंडी रुळावर धावणारे वाफेचे इंजिन बनविले आणि रेल्वेच्या नव्या वाहतूक युगाला सुरुवात झाली. एकोणीसाव्या शतकात रेल्वे…

वास्तू विधायक विधी (Architecture Law)

वास्तू विधायक विधी              प्रस्तावना              मानवी सभ्यतेमध्ये जेव्हा नगरे वसविली जाऊ लागली आणि जमिनीचे विभाजन विकासयोग्य भूखंडात करणे आणि स्वतःच्या उपयोगाव्यतिरिक्त व्यापारी उपयोगासाठी बांधकाम…

पांडुरंग सखाराम पिसुर्लेकर (Pandurang Sakharam Pisurlekar)

पिसुर्लेकर, पांडुरंग सखाराम : (३० मे १८९४ – १० जूलै १९६९). गोव्यातील एक प्रसिद्ध इतिहासकार. त्यांचा जन्म गोव्यातील शेणवी कुटुंबात पिसुर्ले (ता. सत्तरी) येथे झाला. आईचे नाव कृष्णाबाई. त्यांचे शिक्षण…

पीटर द ग्रेट (Peter the Great)

पीटर द ग्रेट : (९ जून १६७२ – २८ जानेवारी १७२५). विख्यात रशियन सम्राट. मॉस्को येथे जन्म. झार अलेक्सिस आणि त्याची दुसरी पत्नी नताल्य नर्यश्‌किन यांचा पीटर हा मुलगा. फ्यॉदर…

रॉबर्ट पील (Robert Peel)

पील, रॉबर्ट : (५ फेब्रुवारी १७८८ – २ जुलै १८५०). इंग्लंडचा एक सुधारणावादी पंतप्रधान व हुजूर पक्षाचा संस्थापक. त्याचा जन्म चेंबर हॉल (लँकाशर) येथे एका सधन कुटुंबात झाला. हॅरो व…

अ‍नल जमात (Anal Tribe)

भारतातील मणिपूर राज्यातील एक जमात. मुख्यत: ती चंदेल, इंफाळ, कबावदरी व चुराचंदपूर या जिल्ह्यांत वास्तव्यास असून बांगलादेश व म्यानमार या देशांतही ती आढळून येते. २०११ च्या जनगणनेनुसार यांची लोकसंख्या २३,५०९…

अध्यापन प्रतिमाने (Teaching Models)

वर्गामध्ये अध्यापनासाठी मार्गदर्शन करू शकणारा आकृतिबंध किंवा आराखडा विद्यार्थी व शिक्षक यांनी परस्पर सहकार्याने विविध शैक्षणिक मार्ग, कृती, पद्धती इत्यादींचा वापर करून तयार करणे म्हणजे अध्यापन प्रतिमाने होय. अध्यापनामध्ये या…

निकोटीन (Nicotine)

निकोटीन हे अल्कलॉइड गटातील एक विषारी संयुग आहे. तंबाखू या वनस्पतीमधील (निकोटियाना टोबॅकम,  Nicotiana tobacum) हे मुख्य अल्कलॉइड असून तंबाखूचे मादक गुणधर्म व वास निकोटीनमुळेच असतात. तंबाखूच्या पानांमध्ये त्याचे प्रमाण…

करणवाघेला (Karan Waghela)

करणवाघेला : गणपत भिकाजी गुंजीकर आणि खंडेराव भिकाजी बेलसरे यांनी लिहिलेली कादंबरी. ऐतिहासिक-अनुवादित स्वरुपाची ही कांदबरी गणपत कृष्णाजी छापखान्यात सन १८९९  साली प्रकाशित. नंदशंकर तुळजाशंकर यांच्या करघेलो  या गुजराती भाषेतील…

संकल्पना उद्यान (Theme Garden)

‘संकल्पना उद्यान’ हा उद्यानाचा आराखडा तयार करण्याच्या शास्त्रातील एक नवीन प्रकार आहे. अमेरिकन उद्यानतज्ञ बार्बरा दाम्रोष (Barbara Damrosch) ह्या संकल्पना उद्यानाच्या जनक आहेत. या उद्यानाचा आराखडा तयार करताना एका विशिष्ट…

सगत सिंग (Sagat Singh)

सिंग, सगत : (१४ जुलै १९१९—२६ सप्टेंबर २००१). भारतीय सैन्यातील एक अतिशय बुद्धिमान आणि साहसी सेनाधिकारी. त्यांचा जन्म राजस्थानातील चुरू या जिल्ह्यातील कुसुमदेसार या खेड्यात झाला. त्यांचे सुरुवातीचे शिक्षण बिकानेर…

रेम कूल्हास (Rem Koolhaas)

रेम कूल्हास  (१७ नोव्हेंबर १९४४ - ) रेम कूल्हास हे डच वास्तुविशारद, वास्तुविषयक सिद्धांतवादी, अर्बनिस्ट (शहर-रचना व नियोजन तज्ज्ञ), हार्वर्ड विद्यापीठातील ग्रॅज्युएट स्कूल ऑफ डिझाईनचे प्रोफेसर आणि एकविसाव्या शतकातल्या सर्वोत्कृष्ट…

मल्लनाथ महाराज (Mallanath Maharaj)

मल्लनाथ महाराज. (१८४५-१९१४). औसा या संस्थानाचे मठाधीपती. पिता वीरनाथ महाराज व माता रुक्मिणी यांच्या उदारी औसा येथे त्यांचा जन्म झाला.मल्लनाथ गाथा (१९१५) हा ग्रंथ त्यांच्या पश्चात गुरुनाथ महाराजांची प्रकाशित केलेला…

गंगी आणि सूर्यराव (Gangi Ani Suryrao)

गंगी आणि सूर्यराव  :  (गंगा आणि सूर्यराव किंवा गोमाजी कापसे यांचे चरित्र). भास्कर गोविंद रामाणी यांनी लिहिलेली चरित्रात्मक ऐतिहासिक स्वरुपाची कादंबरी. रामाणी यांनी या कादंबरीशिवाय साध्वी तारा  ही कादंबरी लिहिल्याचा…

पोलादाची ओळख (Steel)

सर्वसामान्य उपयोगी धातूंमध्ये अत्यंत मोठ्या प्रमाणात उत्पादन आणि वापर होणारे पोलाद हे महत्त्वाची मिश्रधातू आहे. लोखंडाचे धातुक (Ore), दगडी कोळसा आणि चुनखडी हे पोलादाच्या उत्पादनासाठी लागणारे मूलघटक आहेत. हे सर्व…