द नॅशनल इंटरेस्ट या परराष्ट्र धोरणासंबंधित नियतकालिकाच्या १९८९च्या उन्हाळी आवृत्तीत अमेरिकन नवरूढिवादी राज्यशास्त्रज्ञ फ्रान्सिस फुकुयामा यांनी लिहिलेला ‘इतिहासाचा अंत’ (एंड ऑफ हिस्टरी) हा जगभरातील सर्वांत बहुचर्चित लेखांपैकी एक आहे. फुकुयामा…
नॉर्थब्रुक, लॉर्ड टॉमस जॉर्ज बेअरिंग : (२२ जानेवारी १८२६–१५ नोव्हेंबर १९०४). ब्रिटिशांकित हिंदुस्थानातील १८७२–७६ या काळातील गव्हर्नर जनरल व व्हाइसरॉय. इंग्लंडमध्ये स्थायिक झालेल्या जर्मन सधन कुटुंबात त्याचा जन्म लंडन येथे…
नेपिअर, सर चार्ल्स जेम्स : (१० ऑगस्ट १७८२ – २९ ऑगस्ट १८५३). प्रसिद्ध ब्रिटिश सेनापती. याचा जन्म लंडन येथे झाला. कर्नल जॉर्ज नेपिअरचा हा ज्येष्ठ मुलगा. बाराव्या वर्षीच त्याला सैन्यात घेण्यात आले. १७९७…
मानव आणि परिसंस्था (पर्यावरण) यांमधील जटिल संबंधांचा अभ्यास करणारे शास्त्र. भूमी, हवामान, वनस्पती आणि सभोवतालच्या इतर सजीव-निर्जीव घटकांबरोबर मानवाचा सतत संपर्क असतो. याचा परस्पर परिणाम पर्यावरणाच्या विविध घटकांवर आणि त्याबरोबरच…
झाडांच्या मुळांशेजारील असलेल्या मातीच्या भागाला मूलपरिवेश म्हणतात. या भागातील मातीच्या जैव व रासायनिक घटकांवर मुळांचा प्रभाव असतो. बीज अंकुरून जेव्हा रोपटे वाढू लागते, तेव्हा मूलपरिवेशातील सूक्ष्मजीव आणि वाढणारे रोपटे यांच्यात…
नेपोलियन, तिसरा : (२० एप्रिल १८०८ – ९ जानेवारी १८७३). फ्रान्सचा १८५२–७० च्या दरम्यानचा बादशाह व पहिल्या नेपोलियनचा पुतण्या. त्याचे पूर्ण नाव शार्ल ल्वी नपॉलेआँ बॉनपार्त; पण तो लुई नेपोलियन…
पंचसृष्टी सजीवातील (Five kingdom classification) दृश्य केंद्रकी पेशी. तिचा आकार गोलाकार किंवा अनियमित असून लांबी १०—३० मायक्रोमीटर असते. प्राणी पेशीचे वैशिष्ट्य म्हणजे तिच्यामध्ये पेशीभित्तिकेऐवजी पेशीआवरण असते. प्राणी पेशीत मुख्यत: पेशी…
दासरथी रंगाचार्य : (२४ ऑगस्ट १९२८ - ८ जून २०१५ ).भारतीय साहित्यातील विख्यात तेलुगू साहित्यिक आणि नेते. तेलंगना चळवळीचे अग्रणी, हैद्राबादच्या निझामाच्या हुकूमशाही, दडपशाही विरूद्ध बंड करणारे, सशस्त्र सेनेत हैद्राबाद…
भू-पर्यटन हा अलीकडील काळात जगभर दृढ झालेला शब्द आहे. शाश्वत पर्यावरणाच्या प्रक्रियेला जोडण्यासाठी तसेच निसर्ग आणि भूवैज्ञानिकीय घडामोडींचे आंतरसंबंध समजून घेण्यासाठी भूविज्ञान सहल व भूवैज्ञानिकीय स्थळांना भेटी देणे असे याचे…
अर्थशास्त्रातील नव-अभिजातवादी विचारवंताचा एक समूह. अमेरिकेतील शिकागो विद्यापीठाच्या अर्थशास्त्र विभागातील अभ्यासकांच्या विचारप्रवाहातून हा संप्रदाय निर्माण झाला. हा केन्सविरोधी आर्थिक विचारवादी अर्थतज्ज्ञांचा संप्रदाय असल्याचे दिसून येते. सन १९३० च्या दशकात अर्थतज्ज्ञ…
पर्स, चार्ल्स सँडर्स : (१० सप्टेंबर १८३९—१९ एप्रिल १९१४). प्रसिद्ध अमेरिकन तत्त्वज्ञ आणि फलप्रामाण्यवाद ह्या तत्त्वज्ञानातील विचारपंथाचा एक संस्थापक. जन्म केंब्रिज (मॅसॅचूसेट्स) येथे. वडील बेंजामिन पर्स हे हार्व्हर्ड विद्यापीठात गणित…
शेतजमिनी पाण्याखाली गेल्या म्हणजे बहुतेक सर्व पिकांच्या उत्पादनक्षमतेवर प्रतिकूल परिणाम होतो. ‘लेग्युमिनोजी’ (शिंबावंत) कुलातील विशेषत: हरभरा, वाटाणा, सोयाबीन, भुईमूग, तूर, उडीद इ. पिके पुरामध्ये टिकाव धरू शकत नाहीत, कारण ‘ऱ्हायझोबियम’…
विष्णुबुवा ब्रह्मचारी : ( ? १८२५ – १८ फेब्रुवारी १८७१). स्वतंत्र विचारसरणीचे धर्मसुधारक व एक विचारवंत. त्यांचे मूळ नाव विष्णू भिकाजी गोखले. विष्णुबोवा (विष्णुबावा) ब्रह्मचारी म्हणूनही परिचित. रायगड जिल्ह्यातील शिरवली…
रामकृष्णन, वेंकटरमण (५ एप्रिल १९५२ - ) वेंकटरमण रामकृष्णन् यांचा जन्म भारतातील तामिळनाडू राज्यातील चिदम्बरम् या गावी झाला. त्यांचे आई वडील दोघेही संशोधक होते. वडील महाराजा सयाजीराव बडोदा विद्यापीठाच्या जैवरासायनिक…
एश्चेरीश, थिओडोर (२९ नोव्हेंबर, १८५७ - १५ फेब्रुवारी, १९११) थिओडोर एश्चेरीश यांचा जन्म जर्मनीतल्या आंसबाख येथे झाला. त्यांचे वडील फर्डिनांड एश्चेरीश हे आरोग्य विभागात जिल्हा वैद्यकीय अधिकारी म्हणून कार्यरत होते.…