मराठी विश्वकोश

तीस वर्षांचे युद्ध (Thirty Years War)

तीस वर्षांचे युद्ध : (१६१८–१६४८). सोळाव्या शतकात उत्तर व पश्चिम यूरोपात प्रबोधन व धर्मसुधारणा या दोन गोष्टींनी जी खळबळ माजली, तीमधून या युद्धाचा उगम झाला. या युद्धाला जरी तीस वर्षांचे…

तुंकू अब्दुल रहमान (Tunku Abdul Rahman Putra Alhaj)

तुंकू अब्दुल रहमान : (८ फेब्रुवारी १९०३–६ डिसेंबर १९९०). मलेशियाच्या संघराज्याचा पहिला पंतप्रधान व आग्नेय आशियाचा एक मान्यवर नेता. त्याच्या कारकीर्दीत मलाया स्वतंत्र होऊन पुढे त्याचे रूपांतर मलेशियाच्या संघराज्यात झाले…

पेडवा (Sardinella fimbriata)

पेडवा माशाचा समावेश क्लुपिफॉर्मिस (Clupeiformes) गणातील क्लुपिइडी (Clupeidae) या मत्स्यकुलात होतो. त्याचे शास्त्रीय नाव सार्डिनेला फिंब्रिएटा (Sardinella fimbriata) असे आहे. फ्रिंज म्हणजे झालर. याच्या खवल्याचा शेवट झालरीसारखा असतो, म्हणून त्याला…

द्रव्य (Substance)

सर्व दर्शनांमध्ये द्रव्य कशाला मानावे, द्रव्ये किती आहेत, त्यांचे स्वरूप काय इत्यादी विषयांवर विस्तृत चर्चा केली आहे. योगदर्शनानुसार पृथ्वी, जल, अग्नी, वायू आणि आकाश या पाच महाभूतांमधील सामान्य धर्म आणि…

मयूरासन (Mayurasana)

एक आसनप्रकार. मयूरासनात शरीररचनेचा आकृतिबंध मोरासारखा दिसतो म्हणून त्याला मयूरासन हे नाव आहे. हठप्रदीपिका व घेरण्डसंहिता या दोन्ही ग्रंथांमध्ये या आसनाचे वर्णन आढळते व या वर्णनात साम्य दिसून येते. शारीरिक…

ओसाड प्रदेश (Arid land)

लोकवस्ती नसते किंवा असलेली लोकवस्ती उठून गेलेली असते अशा शुष्क, रुक्ष, निर्जल व निर्जन प्रदेशाला ओसाड प्रदेश असे म्हणतात. सामान्यत: जगातील वाळवंटी प्रदेश, बर्फाच्छादित ध्रुवीय प्रदेश, समुद्रापासून दूरवर असलेले रुक्ष…

सागर (Security and Growth for All in the Region)

हिंदी महासागर संलग्न प्रदेशातील सर्वांसाठी सुरक्षा आणि विकास. हिंदी महासागराच्या किनारी भागातील जवळपास ४० राष्ट्रांमध्ये एकूण जागतिक लोकसंख्येच्या ४०% लोकसंख्या सामावली आहे. जगाच्या तेल-जहाज वाहतुकीच्या दोन तृतीयांश वाहतूक, तसेच एकूण…

भारताचा महान्यायवादी (India’s Attorney General)

भारताचा महान्यायवादी : भारतीय राज्यव्यवस्थेतील सर्वोच्च कायदा अधिकारी, सरकारचा मुख्य कायदेविषयक सल्लागार. महान्यायावादी या पदाची भारतीय राज्यघटनेत कलम ७६ मध्ये स्वतंत्र तरतूद आहे. महान्यायवादी यांची नियुक्ती केंद्रीय कायदेमंडळाच्या शिफारसीनुसार राष्ट्रपतीद्वारा…

आलेक्सांद्र सोल्झेनित्सीन (Aleksandr Solzhenitsyn)

सोल्झेनित्सीन, आलेक्सांद्र : (११ डिसेंबर १९१८-४ ऑगस्ट २००८). श्रेष्ठ रशियन कादंबरीकार.जन्म रशियातील (यू.एस्.एस्.आर्.) किसल्व्हॉट्स्क येथे. त्याच्या जन्मापूर्वी त्याचे वडील एका अपघातात मरण पावल्यामुळे त्याच्या आईनेच त्याला वाढवले. रस्तोव-ना-दोनू ह्या विद्यापीठातून…