मराठी विश्वकोश

वन बेल्ट वन रोड (One Belt One Road)

वन बेल्ट वन रोड हा २१व्या शतकातील चीनच्या परराष्ट्र धोरणाचा महत्त्वपूर्ण प्रकल्प होय. व्यापार-गुंतवणूक आणि पायाभूत सुविधा निर्मिती यांच्यामार्फत आशिया, आफ्रिका व यूरोप खंडांतील विविध देशांना चीनशी जोडणे, हे या…

सी ++ (C ++)

सी++ ही एक संगणकीय भाषा आहे. वस्तुनिष्ठता (object oriented), निम्नस्तरीय स्मृती उपयोजन (low level memory manipulation) आणि गणितीय सूत्राधिष्ठित आज्ञावली (generic programming) ही या भाषेची वैशिष्ट्ये आहेत. इतिहास / पार्श्वभूमी…

झाकॉब फ्रांस्वा (Jacob François)

फ्रांस्वा, झाकॉब : (१७ जून, १९२० – १९ एप्रिल, २०१३). फ्रेंच जीववैज्ञानिक. पेशींमधील (कोशिकांमधील; cell) वितंचकांच्या पातळीचे लिप्यंतराने (ट्रान्सक्रिप्शन) नियंत्रण होते या शोधाबद्दल १९६५ सालचे शरीरक्रियाविज्ञान वा वैद्यक या विषयाचे…

सुपीरिअर सरोवर (Superior Lake)

उत्तर अमेरिका खंडातील अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने व कॅनडा यांदरम्यान असलेल्या पंचमहासरोवरांपैकी (ग्रेट फाइव्ह लेक्स) एक सरोवर. हे जगातील सर्वांत मोठे गोड्या पाण्याचे सरोवर आहे. सुपीरिअर हे पंचमहासरोवरांपैकी सर्वांत पश्चिमेकडील व…

सोल शहर (Seoul City)

सेऊल. दक्षिण कोरिया (कोरियन प्रजासत्ताक)ची राजधानी आणि देशातील सर्वांत मोठे शहर. लोकसंख्या सुमारे १,१२,४४,००० (२०१८). हे देशातील सांस्कृतिक, राजकीय, आर्थिक, शैक्षणिक, वित्तीय, प्रशासकीय आणि सार्वजनिक सेवा कार्यांचे प्रमुख केंद्र आहे.…

क्रौंच, तुरेवाला (Crowned crane)

पक्षिवर्गाच्या ग्रुइफॉर्मिस (Gruiformis) गणाच्या ग्रुइडी (Gruidae) कुलातील बॅलेरिसिनी (Balericinae) उपकुलातील सर्वांत उंच व आकर्षक पक्षी. बॅलेरिसिनी उपकुलात बॅलेरिका (Balearica) या एका प्रजातीचा समावेश होतो. बॅलेरिका प्रजातीमध्ये काळ्या तुऱ्याचा क्रौंच (Black…

ललिता पवार (Lalita Pawar)

पवार, ललिता : ( १८ एप्रिल १९१६ – २४ फेब्रुवारी १९९८ ). भारतीय चित्रपटसृष्टीतील प्रसिद्ध अभिनेत्री. त्यांचा जन्म नाशिकजवळील येवला येथे झाला. त्यानंतर त्यांचे पुढील वास्तव्य इंदूर आणि पुणे येथे…

गजाननराव जोशी (Gajananrao Joshi)

जोशी, गजाननराव : (३० जानेवारी १९११ – २८ जून १९८७). प्रख्यात व्हायोलीनवादक व ग्वाल्हेर घराण्याचे नामवंत गायक. त्यांचा जन्म गिरगाव, मुंबई येथे झाला. त्यांच्या आई इंदिराबाईंचे गजाननराव लहान असतानाच निधन…

भुवनेश्वर (ओडिशा) जवळील उदयगिरी येथील हाथीगुंफा.

हाथीगुंफा शिलालेख (Hathigumpha Inscription)

ओडिशा (ओरिसा) राज्यातील प्रसिद्ध प्राचीन शिलालेख. पुरी जिल्ह्यातील उदयगिरी टेकडी परिसरात असलेला हा हाथीगुंफा शिलालेख म्हणजे प्राचीन कलिंग देशाचा चेदी राजघराण्यातील व महामेघवाहन याच्या वंशातील चक्रवर्ती राजा खारवेल याची ही…

लॉर्ड फ्रेडरिक टेम्पल हॅमिल्टन डफरिन (Frederick Temple Hamilton,1st Marquess of Dufferin and Ava)

डफरिन, लॉर्ड फ्रेडरिक टेम्पल हॅमिल्टन : (२१ जून १८२६–१२ फेब्रुवारी १९०२). ब्रिटिशांकित हिंदुस्थानचा १८८४–८८ या काळातील व्हाइसरॉय व गव्हर्नर जनरल. फ्लॉरेन्स (इटली) येथे जन्म. लहानपणापासून डफरिनवर त्याच्या हुशार आईचा (हेलनचा)…

सॅकालीन बेट (Sakhalin Island)

ओखोट्स्क समुद्रातील (उत्तर पॅसिफिक महासागराचा भाग) रशियाचे एक मोठे बेट व देशाचा अतिपूर्वेकडील द्वीपप्रांत (ओब्लास्ट). ४५° ५३′ उ. ते ५४° २५′ उ. अक्षांश यांदरम्यान दक्षिणोत्तर विस्तारलेल्या या बेटाची लांबी ९४८…

बेंजामिन डिझरेली (Benjamin Disraeli)

डिझरेली, बेंजामिन : (२१ डिसेंबर १८०४ – १९ एप्रिल १८८१). इंग्लंडचा एक प्रसिद्ध पंतप्रधान व मुत्सद्दी. कादंबरीकार म्हणूनही तो इंग्रजी वाङ्‌मयेतिहासात प्रसिद्ध आहे. लंडनमधील मध्यमस्थितीतील ज्यू घराण्यात जन्म. त्याचे वडील…

योहान गुस्टाफ ड्रॉइझेन (Johann Gustav Droysen)

ड्रॉइझेन, योहान गुस्टाफ : (६ जुलै १८०८–१९ जून १८८४). प्रसिद्ध जर्मन इतिहासकार व मुत्सद्दी. ट्रेप्टो (पॉमेरेनीया) येथे प्रशियन कुटुंबात जन्म. त्याचे वडील सेनादलात धर्मगुरू होते. त्याच्या वयाच्या आठव्या वर्षी ते…

नैसर्गिक अब्जांश पदार्थ (Natural Nanomaterials)

अनेक अब्जांश पदार्थांची निर्मिती नैसर्गिकरित्या होऊन ते सातत्याने वातावरणात मिसळत असतात. प्राणी, वनस्पती, हवा, जलस्रोत अशा विविध घटकांवर त्याचा दुष्परिणाम होत असतो. या अब्जांश पदार्थासारखेच कलिल पदार्थ (Colloids) देखील वातावरणात…

लॉर्ड जेम्स अँड्र्यू ब्राउन रॅमझी डलहौसी (James Andrew Broun Ramsay, 1st Marquess of Dalhousie)

डलहौसी, लॉर्ड जेम्स अँड्र्यू ब्राउन रॅमझी : (२२ एप्रिल १८१२–१९ डिसेंबर १८६०). ब्रिटिशांकित हिंदुस्थानचा १८४८–५६ च्या दरम्यानचा गव्हर्नर-जनरल व एक ब्रिटिश मुत्सद्दी. डलहौसी कॅसल (स्कॉटलंड) येथे सधन घराण्यात जन्म. त्याचे…