इटली-ॲबिसिनिया युद्ध : (१९३५-३६). इटली-ॲबिसिनिया (इथिओपिया) ह्यांमध्ये झालेले युद्ध. १८९६ मध्ये ॲबिसिनियाच्या सैन्याने आडूवा येथे इटलीच्या सैन्याचा पराभव केला होता. त्यावेळी आपले साम्राज्य आफ्रिकेत वाढविण्याचा इटलीचा प्रयत्न फसला होता. पहिल्या…
इतिहासाची अधिकात अधिक वस्तुनिष्ठ अशी व्याख्या करायची, तर इतिहास ह्या संस्कृत शब्दाचा व्युत्पत्तिसिद्ध जो अर्थ आहे, तोच स्वयंपूर्ण आणि प्रमाण मानावा लागेल. ‘इति + ह् + आस’ म्हणजे ‘असे झाले’,…
बांधकामासाठी आवश्यक असणाऱ्या पारंपरिक सामग्रीमध्ये माती, दगड, खडी, वाळू, विटा, कौले, फरशी, चुना, लाकूड, पत्रे व लोखंड यांचा मुख्यत्वे समावेश होतो. माती : नैसर्गिक रीत्या मोठ्या प्रमाणात आणि सोप्या पद्धतीने…
अब्जांश पदार्थ स्वरूपातील मॉलिब्डेनम डायसल्फाइड या पदार्थाचे औद्योगिक क्षेत्रातील महत्त्व सातत्त्याने वाढत आहे. हा गर्दकाळसर-राखट रंगाचा चमकदार असेंद्रिय पदार्थ आहे. ह्याच्या रेणूचे रासायनिक सूत्र MoS2 असून त्याची रचना दोन सल्फरच्या…
योगासनाचा एक प्रकार. मत्स्य म्हणजे मासा. ह्या आसनाची अंतिम स्थिती माशाच्या शरीराप्रमाणे दिसते म्हणून ह्या आसनास मत्स्यासन हे नाव दिले आहे. विपरीतकरणी, सर्वांगासन तसेच हलासन या आसनांना पूरक म्हणून हे…
फ्लाव्हेल, रिचर्ड अँथोनी : (२३ ऑगस्ट १९४५). इंग्रज जीवशास्त्रज्ञ. त्यांनी २००८ साली स्वीत्झर्लंड येथे लसीच्या मात्रेचे (प्रमाणाचे) मूल्यमापन करण्याकरिता उंदीर-प्रतिकृती (Mouse Model) तयार केली. या कार्याचा मुख्य उद्देश मानवी उंदीर-प्रतिकृतीची…
चीनमधील मांचू राजवटीचे उच्चाटन व प्रजासत्ताकाची स्थापना यासाठी राष्ट्रवाद्यांनी घडवून आणलेली क्रांती. चीनच्या राजकीय, आर्थिक, वैचारिक आणि सामाजिक क्षेत्रांवर प्रभाव टाकणारी ही क्रांती १९११ मध्ये घडून आली. या क्रांतीमुळे १६४४…
शेखावत, विजयसिंह : (१ ऑक्टोबर १९३६). भारताचे माजी नौसेनाप्रमुख. त्यांचा जन्म भिवानी (हरयाणा राज्य) येथे झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव धरमपाल सिंह आणि पत्नीचे नाव बिनू. त्यांना दोन मुले आहेत. जुलै…
एक आसनप्रकार. पश्चिम या संस्कृत शब्दाचा एक अर्थ ‘मागे’ असा आहे. ज्या आसनात शरीराची मागची अर्थात पाठीकडची बाजू ताणली जाते त्याला पश्चिमोत्तानासन असे म्हणतात. ज्या व्यक्तीचा पाठीचा कणा सुदृढ व…
मुर, स्टॅनफर्ड : (४ सप्टेंबर १९१३ — २३ ऑगस्ट १९८२). अमेरिकन जीवरसायनशास्त्रज्ञ. प्रथिनांच्या रेणवीय संरचनेविषयी केलेल्या महत्त्वपूर्ण कार्याबद्दल १९७२ सालचे रसायनशास्त्राचे नोबेल पारितोषिक मुर व विल्यम हॉवर्ड स्टाइन (William Howard Stein)…
सरीन, सतीश कुमार : (१ मार्च १९३९). भारताचे भूतपूर्व हवाई दलप्रमुख. विशिष्ट पदक, अतिविशिष्ट सेवापदक आणि परमविशिष्ट सेवापदक यांचे मानकरी. जन्म रावळपिंडी (पाकिस्तान) येथे. त्यांचे मूळ घराणे वायव्य सरहद्द प्रांतातील. भारत-पाकिस्तान विभाजनानंतर…
मुस्लिम अथवा हिजरी कालगणनेनुसार रमजान हा २९-३० दिवसांचा नववा चांद्रमास. त्याचा रमजान हा शब्द कडक अथवा भाजून होरपळून टाकणारी उष्णता या अर्थी असलेल्या 'रमीद' अथवा 'अर-रमद' या अरबी धातूपासून तयार…
मेक्काँकी, आल्फ्रेड थीओडोर : (१८६१ — १७ मे १९३१). ब्रिटीश सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ. त्यांनी मेक्काँकी नावाचे आगर विकसीत केले. मेक्काँकी आगर हे निवडक माध्यम आतड्यातील रोगजंतूंच्या निदानाकरिता वापरले जाते. त्यांच्या जन्मावेळी मेक्काँकी…
बर्नेट, सर (फ्रँक) मॅकफार्लेन : (३ सप्टेंबर १८९९ — ३१ ऑगस्ट १९८५). ऑस्ट्रेलियन वैद्यक, प्रतिरक्षाशास्त्रज्ञ आणि विषाणुविज्ञ. त्यांना उपार्जित प्रतिक्षमताजन्य सह्यता (Acquired immunological tolerance) या शोधाबद्दल १९६० सालातील शरीरक्रियाविज्ञान किंवा…
अ) भारतातील काही उल्लेखनीय पूल : भूपेन हजारिका सेतू किंवा धोला-सादिया नदी पूल, आसाम व अरुणाचल प्रदेश : दोन प्रदेशांना जोडणाऱ्या ह्या तुळई पुलाची एकंदर लांबी ९.१५ किमी. (५.६९ मैल)…