हुसेन, एम्. एफ्. : (१७ सप्टेंबर १९१५ – ९ जून २०११). आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे भारतीय चित्रकार. छायाचित्रण, चित्रपटनिर्मिती, काव्य अशा अनेक क्षेत्रांत आपला वैशिष्ट्यपूर्ण ठसा उमटविणारे अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व म्हणूनही त्यांची ओळख आहे.…
इंजिनियर, ॲस्पी मेरवान : (१५ डिसेंबर १९१२—१ मे २००२). भारताचे माजी हवाई दलप्रमुख. उच्च शिक्षण कराची येथील दयाराम जेठमल सिंध महाविद्यालयात. इंग्‍लंडमधील क्रॅनवेल व ब्रॅकनेल येथील शाही विमान दलाच्या महाविद्यालयांत…
सिंग, अर्जन : (१५ एप्रिल १९१९ — १६ सप्टेंबर २०१७). भारताचे माजी वायुसेनाप्रमुख. जन्म ल्यालपूर येथे. वडिलांचे नाव किशन सिंग. माँटगोमेरी आणि लाहोर येथे शिक्षण. विमानोड्डाणाचे प्रशिक्षण इंग्‍लंडमधील क्रॅनवेल येथे (१९३८).…
[latexpage] बेकर, ॲलन : (१९ ऑगस्ट १९३९ — ४ फेब्रुवारी २०१८). ब्रिटीश गणितज्ज्ञ. संख्या सिद्धांताच्या कामाकरिता त्यांना १९७० सालातील फील्डस पदक देण्यात आले. त्यांचे प्रमुख संशोधन अपरिमेय संख्या (Irrational Number)…
(८ नोव्हेंबर १९२२ — २ सप्टेंबर २००१). साउथ आफ्रिकन हृद्य शल्यविशारद. त्यांनी सर्वप्रथम मानवी हृदय प्रत्यारोपणाची यशस्वी शस्त्रक्रिया केली. बर्नार्ड यांचा जन्म दक्षिण आफ्रिकेतील (South Africa) केप परगण्यातील (Cape Province)…
कृष्ण यजुर्वेदाशी संबंधित असलेल्या या उपनिषदात अवघे २५ मंत्र आहेत. यातील उपदेश साधकांना संसाराचे बंध कापून मोक्षाची वाट सुकर करण्यासाठी जणू काही क्षुरिका म्हणजेच सुरीसारखी मदत करतो. उपनिषदाच्या आरंभी ‘साधकाला…
आंतरराष्ट्रीय मानवतावादी कायदा हा आंतरराष्ट्रीय कायद्याचा भाग असून तो मानवतावादी कारणांसाठी युद्धाचे परिणाम सीमित करण्याचे काम करतो. शिवाय अशा लोकांना संरक्षण देतो, जे युद्धात थेटपणे सहभागी होत नाहीत. त्याचप्रमाणे आंतरराष्ट्रीय…
लैंगिक अपराधांपासून बालकांचे संरक्षण करणारा कायदा. भारतीय संविधानाने भारतातील प्रत्येक नागरिकास (त्यात बालकेही येतात), मूलभूत हक्क बहाल केले आहेत. संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या महासभेने अंगिकारलेल्या बाल हक्कांबाबतच्या अधिसंधीस ११ डिसेंबर १९९२ रोजी…
योगवासिष्ठ या ग्रंथामध्ये वसिष्ठ मुनींनी श्रीरामाला साधनेतील अवस्थेला अनुसरून सात भूमिका विशद करून सांगितल्या आहेत. यांचा निर्देश ज्ञानाच्या भूमिका (योगवासिष्ठ, उत्पत्तिप्रकरण ११८.१) आणि योगाच्या भूमिका (योगवासिष्ठ, निर्वाणप्रकरण, पूर्वार्ध १२६.१, अक्षि-उपनिषद्…
जगातील प्रत्येक प्रकारातील पहिल्या तीन उल्लेखनीय पुलांची छायाचित्रासह माहिती खाली दिली आहे. (अ) तुळई पूल : (१) शिबॅनपो पूल, चीन : चाँगक्विंग शहरातील यांगत्सी (Yangtze) नदीवरील पूर्वप्रतिबलित पेटी तुळईचा हा…
(स्थापना : ऑगस्ट १९८६). आकाशमित्र एक हौशी खगोलशास्त्रज्ञ संस्था आहे. खगोलशास्त्र लोकप्रिय करणे आणि विद्यार्थ्यांना, खगोलशास्त्रीय संशोधनाच्या क्षेत्रात उपयुक्त योगदान देण्यासाठी उत्साही लोकांना प्रेरित करणे हे त्याचे उद्दीष्ट आहे. या…
तेजोबिंदू उपनिषद् हे कृष्ण यजुर्वेदांतर्गत येणारे उपनिषद् असून तेजोबिंदूवर केलेले ध्यान, सच्चिदानंदरूप परमतत्त्व, विदेहमुक्तीचा साक्षात्कार इत्यादी मुद्यांची चर्चा याच्या सहा अध्यायांमधून ४६३ पद्यांतून केलेली दिसून येते. हे उपनिषद् अद्वैत वेदांत…
योगशिखा-उपनिषद् (योगशिखोपनिषद्) हे कृष्ण यजुर्वेदाचे उपनिषद् पद्य शैलीत असून योगविषयक उपनिषदांमध्ये त्याची गणना केली जाते. प्रस्तुत उपनिषदामध्ये गुरू (महेश्वर) आणि शिष्य (ब्रह्मदेव) यांच्या प्रश्नोत्तररूपी संवादातून जीवाच्या ऐहिक आणि पारमार्थिक परम…
सेन, मृणाल : (१४ मे १९२३ – ३० डिसेंबर २०१८). प्रसिद्ध भारतीय चित्रपटनिर्माते आणि दिग्दर्शक. त्यांचा जन्म फरीदपूर (बांगला देश) येथे झाला. त्यांचे मूळ नाव माणिकबाबू, पण ‘मृणालदा’ या नावानेच ते…
बॅनर्जी, अभिजित (Banerjee, Abhijit) : (२१ फेब्रुवारी १९६१). अमेरिकेत स्थित प्रसिद्ध भारतीय अर्थशास्त्रज्ञ व नोबेलस्मृती पुरस्काराचे सहमानकरी. जागतिक स्तरावरील गरिबी दूर करण्यासाठी अवलंबिलेल्या प्रयोगात्मक दृष्टिकोनामुळे प्रसिद्ध अर्थतज्ज्ञ मायकेल क्रेमर आणि…