मुळा (Radish)

एक पालेभाजी. मुळा हे क्षुप ब्रॅसिकेसी कुलातील असून त्याचे शास्त्रीय नाव रॅफॅनस सटायव्हस आहे. मोहरी व कोबी या वनस्पतीही ब्रॅसिकेसी कुलातील आहेत. मुळा वनस्पतीचे मूलस्थान पश्‍चिम आशिया असावे, कारण वन्य…

मुरडशेंग (Indian screw tree)

एक उपयुक्त औषधी आणि धाग्यांसाठी वापरली जाणारी वनस्पती. मुरडशेंग ही वनस्पती स्टर्क्युलिएसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव हेलिक्टेरिस आयसोरा आहे. तिला केवण असेही म्हणतात. भारत, चीन, मलेशिया, सौदी अरेबिया आणि…

मुचकुंद (Dinner plate tree)

मुचकुंद हा सदाहरित वृक्ष स्टर्क्युलिएसी कुलातील असून त्याचे शास्त्रीय नाव टेरोस्पर्मम ॲसरिफोलियम आहे. टेरोस्पर्मम सुबरिफोलियम या शास्त्रीय नावानेही तो ओळखला जातो. मुचकुंद हा वृक्ष मूळचा दक्षिण आशियातील भारत ते म्यानमार…

मुंगूस (Mongoose)

एक सस्तन प्राणी. मुंगसाचा समावेश स्तनी वर्गाच्या अपरास्तनी उपवर्गातील मांसाहारी गणाच्या हर्पेस्टिडी कुलात होतो. आफ्रिकेत, आशियात आणि यूरोपात मिळून त्यांच्या ३३ जाती आढळतात. त्यांपैकी बऱ्याच जाती आफ्रिकेत आढळतात. भारतात त्यांच्या…

मुंगी (Ant)

सर्वांना परिचित असलेला उपद्रवी संधिपाद कीटक. मुंगी हा कीटक वर्गाच्या हायमेनॉप्टेरा गणाच्या फॉर्मिसिडी कुलातील प्राणी आहे. या गणात मधमाश्या, गांधील माश्या, भुंगे इ. कीटकांचा समावेश होतो. जगात सर्वत्र मुंग्या आढळतात.…

मिरी (Black pepper)

जगात सर्वत्र वापरण्यात येणारा मसाल्यातील एक पदार्थ. मिरी ही बहुवर्षायू वेल पायपरेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव पायपर नायग्रम आहे. ही आरोही वनस्पती मूळची दक्षिण भारतातील असून ती भारतात नैर्ऋत्येकडील…

मिरची (Chilli)

जगात सर्वत्र मसाल्यांमध्ये वापरला जाणारा एक पदार्थ. मिरची ही वनस्पती सोलॅनेसी कुलाच्या कॅप्सिकम प्रजातीतील आहे. बटाटा व टोमॅटो या वनस्पतीही सोलॅनेसी कुलातील आहेत. मिरची ही मूळची अमेरिकेच्या उष्ण प्रदेशातील असून…

मिज माशी (Midge fly)

ज्वारीच्या पिकावर वाढणारा एक उपद्रवी कीटक. मिज माशीचा समावेश कीटक वर्गाच्या डिप्टेरा गणात केला जातो. तिची ३०–३४ कुले आहेत. त्यांपैकी सीसिडोमाइडी कुलातील काही जातींच्या माश्या गहू, ज्वारी व बाजरी यांसारख्या…

मालती (Common myrtle)

मालती ही सुगंधी वनस्पती मिर्टेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव मिर्टस कॉम्युनिस आहे. मिर्टस प्रजातीत केवळ दोन जाती असून त्यांपैकी ही जाती भारतात आढळते. मालती ही वनस्पती मूळची भूमध्य सागरी…

माधवलता (Hiptage)

माधवलता ही वनस्पती मालपीगीएसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव हिप्टेज बेंगालेन्सिस आहे. हिप्टेज मॅदब्लोटा या शास्त्रीय नावानेही ती परिचित आहे. मराठीमध्ये माधवी आणि हळदवेल या नावांनीही ती ओळखली जाते. एखादे…

माड (Coconut palm)

नारळ हे फळ ज्या वनस्पतीपासून मिळते त्या वृक्षाला माड किंवा नारळाचे झाड म्हणतात. या वृक्षाचा समावेश अ‍ॅरॅकेसी कुलात केला जात असून त्याचे शास्त्रीय नाव कोकॉस न्यूसिफेरा आहे. माडाचे मूलस्थान आग्नेय…

माठ (Joseph’s coat)

माठ ही वर्षायू वनस्पती अ‍ॅमरँटेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव अ‍ॅमरँथस ट्रायकलर आहे. हे झुडूप मूळचे दक्षिण अमेरिकेतील असून जगात सर्वत्र त्याची लागवड पालेभाजीसाठी तसेच काही वेळा शोभेसाठी केली जाते.…

माखली (Cuttlefish)

मृदुकाय (मॉलस्का) संघातील शीर्षपाद (सेफॅलोपोडा) वर्गाच्या सेपिडी कुलातील एक सागरी प्राणी. त्याला माकूल अथवा कवठी माकूळ असेही म्हणतात. माखली हा मासा नसून एक अपृष्ठवंशी प्राणी आहे. त्याच्या १००पेक्षा अधिक जाती…

माका (False daisy)

माका ही बहुवर्षायू वनस्पती अ‍ॅस्टरेसी कुलातील एक्लिप्टा (किंवा व्हर्बेसिना ) या प्रजातीची असून तिचे शास्त्रीय नाव एक्लिप्टा आल्बा आहे. एक्लिप्टा प्रोस्ट्रॅटा किंवा एक्लिप्टा इरेक्टा  या नावांनीही ती ओळखली जाते. मराठी…

माकडशिंग (Monkey’s horn)

माकडशिंग ही वनस्पती ॲस्क्लेपीएडेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव कॅरॅलुमा फिंब्रिॲटा आहे. कॅरॅलुमा एसेडन्स असेही तिचे शास्त्रीय नाव आहे. ती आशियातील उष्ण प्रदेश, अफगाणिस्तान, इझ्राएल, दक्षिण यूरोप व आफ्रिका खंड…