होल्मस्ट्रॉम, बेंग्ट रॉबर्ट (Holmström Bengt Robert) : (१८ एप्रिल १९४९). ख्यातकीर्त फिनी-अमेरिकन अर्थतज्ज्ञ व नोबेल पुरस्काराचा सहमानकरी. होल्मस्ट्रॉम यांना २०१६ मध्ये उभयतांच्या करार उपपत्ती (Contract Theory) कार्यपद्धतीबद्दल प्रसिद्ध ब्रिटीश-अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ…
जव्हारणं (विधिनाट्य) : महाराष्ट्रातील पारधी समाजातील महत्त्वपूर्ण विधी. पारधी जमातीत जव्हारणं हे वैशिष्ट्यपूर्ण विधिनाट्य त्यांच्या सामाजिक व धार्मिक जीवनाचे अविभाज्य अंग आहे. जंगली जत्रा,जोगणं,देवदेव किंवा जव्हारणं अशा नावांनी ओळखल्या जाणाऱ्या…
पार्श्वभूमी : जपानने अमेरिकेच्या पर्ल हार्बर या बंदरावर हल्ला करून दुसऱ्या महायुद्धात आपला सहभाग नोंदविला होता. तोपर्यंत युरोप, रशिया आणि उत्तर आफ्रिका यांतच लढाई सीमित होती. जपानने आशियात ब्रिटिश साम्राज्यशाहीविरोधात रणशिंग…
भूकंप मार्गदर्शक सूचना क्र. ४ भौगोलिक आणि भूविवर्तनी विशिष्ट लक्षणे : भारत इंडोऑस्ट्रेलियन भूपट्टाच्या उत्तर पश्चिम दिशेला असून तो ऑस्ट्रेलिया, हिंदी महासागराचा मोठा भाग आणि इतर काही लहान देशांनी…
नांदवळकर , साहेबराव : ( १ ऑक्टोबर १९३८ -२५ नोव्हेंबर २०११ )ढोलकी फडाचा तमाशा आणि संगीतबारीचा तमाशा या दोन्ही लोककला प्रकारात प्रसिद्ध असणारे महाराष्ट्रातील तमाशा कलावंत. काव्य रचणारा शाहीर,ते सादर…
मातंग समाजातील आरती. मातंग समाजात पोतराज होण्यासाठी देवीला सोडलेल्या मुलाचे बालपण आईवडिलांच्या घरीच व्यतीत होते. तो मुलगा मोठा झाला की, एखाद्या वृद्ध व जाणत्या पोतराजाचा त्याला गुरूमंत्र दिला जातो किंवा…
दृष्टबाधा : लोकसमजूत. लोकभ्रम आणि परंपरा यातून समाजजीवनात अनेक प्रकारच्या मानसिक धारणा उपजतात व त्यांचे अनुकरण केले जाते त्यालाच लोकभ्रम किंवा लोकसमजुती असे म्हणतात. अशीच एक सर्व परिचित आणि सर्वाना…
लोकसाहित्याचे शास्त्रोक्त मूल्यमापन करणारे अ‍ॅलेक्झँडर हगेत्री क्राप या लेखकाचे १९३० साली प्रकाशित झालेले पुस्तक. मॅक्स म्युलर, हार्टलंड यांनी दैवतकथा व परीकथा यांच्या शास्त्रीय स्वरूपाविषयी चर्चा केली होती. त्यानंतर लोकसाहित्याच्या अनेक…
एक काटेरी पानझडी वृक्ष. पांगारा या वृक्षाचा फॅबेसी कुलात समावेश केला जातो. त्याचे शास्त्रीय नाव एरिथ्रिना इंडिका असे आहे. एरिथ्रिना व्हॅरिगेटा या शास्त्रीय नावानेही तो ओळखला जातो. मूळचा भारतीय असलेल्या…
रविदास : (जन्म इ. स. १७२७ -मृत्यू इ. स. १८०४). रविराम. रवि (साहेब). रविभाण संप्रदायाचे संतकवी. गुजरात मधील भरूच जिल्ह्यातील आमोद तालुक्यातील तनछा गावात जन्म.वडिलांचे नाव मनछराम. आई इच्छाबाई. ज्ञाती…
भाण : (जन्म.१६९८- मृत्यू.१७५५). साहेब. गुजरात- सौराष्ट्र मधील रामकबीर संप्रदायाचे कवी. निवास चरोतर येथील कनखीलोड. ञाती लोहाणा. वडिलांचे नाव कल्याणजी,आईचे नाव अंबाबाई. षष्ठमदासाचे शिष्य. संप्रदायात त्यांना कबीराचा अवतार मानले जायचे.…
विश्वनाथ जानी : (इ. स. १६४२ मध्ये हयात) गुजरातमधील आख्यानकवी आणि पदकवी. ज्ञाती औदीच्य ब्राह्मण. पाटण अथवा पाटणच्या आसपास वास्तव्य असावे असे अभ्यासकांचे मत. त्यांच्या काव्यातील उत्कृष्ठ गोपीभाव आणि कृष्णप्रीती…
यशोविजय : (जन्म. १७ व्या शतकाच्या दुसऱ्या- तिसऱ्या दशक - मृत्यू इ. स. १६८७) गुजरातमधील तापगच्छचे जैन साधू. ज्ञाती वानिक. उत्तर गुजरातमधल्या पाटण जवळच्या कनोडु येथील रहिवासी.पूर्वाश्रमीचे नाव जसवंत. काशीत…
श्रीधर व्‍यास : (इ. स.१४ व्या शतकाचा उत्‍तरार्ध). गुजरातमधील ईडरच्या राव रणमलच्‍या आश्रयास असलेले ब्राह्मण कवी. ते संस्‍कृतचे चांगले जाणकार होते. रणमल-छंद या त्यांच्या कृतीच्‍या आरंभी आलेल्‍या आर्येत तैमूरलंगाच्‍या आक्रमणाचा…
पार्श्वभूमी : १९७१च्या भारत-पाक युद्धात पश्चिमी सीमेवर बसंतर नदीची लढाई सर्वांत महत्त्वाची आणि निर्णायक होती, जिच्यात पाकिस्तानच्या सैन्याचा दारुण पराभव झाला. १९७१च्या युद्धात भारतीय सैन्यदलांना दोन आघाड्यांवर लढणे अनिवार्य होते. पूर्व…