भारतीय (ख्रिस्ती) घटस्फोट कायदा, १८६९ (Indian Devorce Act, 1869)

भारतीय घटस्फोट कायदा १८६९ साली व भारतीय ख्रिस्ती विवाह कायदा १८७२ साली लागू करण्यात आले. सदरचे कायदे इंग्रजांनी आपल्या राजवटीत लागू केले होते. ख्रिस्ती लोकांच्या विवाहासाठी इंग्रजी राजवटीत लागू असलेला…

मिकेले मेर्काती (Michele Mercati)

मेर्काती, मिकेले : (८ एप्रिल १५४१–२५ जून १५९३). पुरातत्त्वविद्येच्या उगमकाळात दगडी अवजारांचे महत्त्व ओळखणारे इटालियन पुराजीवशास्त्रज्ञ, वनस्पतिशास्त्रज्ञ, वैद्य व वस्तूसंग्राहक. त्यांचा जन्म इटलीतील सान मिनिआतो (टस्कनी) येथे झाला. त्यांचे कुटुंब…

ई–शिक्षण (E–Learning)

विविध यांत्रिक साधनांचा उपयोग करून वेगवेगळ्या विषयांचे स्वयंअध्ययन अथवा अध्यापन करणे म्हणजे ई-शिक्षण होय. विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात माहिती तंत्रज्ञानातील प्रगतीमुळे शैक्षणिक तंत्रविज्ञानात मोठ्या प्रमाणात स्थित्यंतरे घडून आली. माणूस हा सर्वांत…

ऑगुस्त मॅरिएट (Auguste Mariette)

मॅरिएट, ऑगुस्त : (११ फेब्रुवारी १८२१–१९ जानेवारी १८८१). विख्यात फ्रेंच पुरातत्त्वज्ञ आणि इजिप्तविद्या अभ्यासक. पूर्ण नाव ऑगुस्त फर्डिनांड फ्रान्स्वा मॅरिएट. त्यांचा जन्म फ्रान्समधील बूलन-सुर-मेर (Boulogne‐sur‐Mer) येथे झाला. त्यांचे वडील नगरपालिकेत…

सीवीरो ओचोआ द आल्बोर्नोज (Severo Ochoa de Albornoz)

आल्बोर्नोज, सीवीरो ओचोआ द : (२४ सप्टेंबर १९०५ - ०१ नोव्हेंबर १९९३) सीवीरो ओचोआ द आल्बोर्नोज यांचा जन्म स्पेनच्या किनारपट्टीवर लुआर्का येथे झाला. सीवीरो यांचे प्राथमिक आणि माध्यमिक शिक्षण माल्गा येथे…

जेकब स्पॉन (Jacob Spon)

स्पॉन, जेकब : (७ जानेवारी १६४७ – २५ डिसेंबर १६८५). जाक स्पॉन. पुरातत्त्वविद्येच्या उगमकाळात सर्वप्रथम भूतकाळाच्या अभ्यासासाठी ‘पुरातत्त्वʼ हा शब्द वापरणारे फ्रेंच प्रवासी, शोधक व वस्तूसंग्राहक. त्यांचा जन्म फ्रान्समधील लिआँ…

श्याम स्वरूप आगरवाल (Shyam Swarup Agarwal)

आगरवाल, श्याम स्वरूप : (५ जुलै १९४१ - २ डिसेंबर २०१३) श्याम स्वरूप आगरवाल यांचा जन्म बरेली या उत्तर प्रदेशातील औद्योगिक शहरात झाला. त्यांचे पदवीपूर्व शिक्षण लखनौ विद्यापीठ कनिंग कॉलेज मध्ये…

अध्यापनातील सर्जनशीलता (Creativity in Teaching)

पारंपरिक पद्धतीने अध्यापन न करता स्वनिर्मित नवीन अध्यापन पद्धतीचा वापर करून अध्यापन करणे म्हणजे अध्यापनातील सर्जनशीलता होय. देशाच्या पुढच्या पिढीची बांधणी करण्यासाठी प्रत्येक देश आपली भौतिक साधनसंपत्ती व मनुष्यबळ या…

अनौपचारिक शिक्षण (Informal Education)

चार भिंतीच्या बाहेर कोणत्याही अध्यापकाविना, नियोजित अभ्यासक्रमाविना, पाठ्यपुस्तकाविना, वेळापत्रकाविना मिळणारे शिक्षण म्हणजे अनौपचारिक शिक्षण होय. या शिक्षणात काहीही निश्चित नसते. त्यामुळे याला अनियोजित शिक्षण किंवा प्रासंगिक शिक्षण असेही म्हणतात. हे…

आंतरजालीय समाज (Network Society)

आंतरजालीय समाज हा एक अस्पष्ट असा विस्तीर्ण समूह आहे, जो एकाच वेळेस असंख्य लोकांनी जोडलेला असतो; परंतु समूहाची वैशिष्ट्ये आणि सीमा मात्र त्यामध्ये स्पष्टपणे दिसत नाही. आंतरजालीय समूहाद्वारे प्रत्येकजण दूरदूर…

ॲडव्हान्स्ड सेंटर फॉर वॉटर रिसोर्सेस डेव्हलपमेंटअँड मॅनेजमेंट (ॲक्वाडॅम), पुणे [Advanced Centre for Water Resources Development Management (ACWADAM), Pune]

ॲडव्हान्स्ड सेंटर फॉर वॉटर रिसोर्सेस डेव्हलपमेंटअँड मॅनेजमेंट (ॲक्वाडॅम), पुणे : (स्थापना: फेब्रुवारी, १९९८) पुण्याची ॲडव्हान्स्ड सेंटर फॉर वॉटर रिसोर्सेस डेव्हलपमेंटअँड मॅनेजमेंट उर्फ ॲक्वाडॅम ही एक नोंदणीकृत स्वयंसेवी संस्था आहे. वीस वर्षांहून…

हुमायून अब्दुलाली (Humayun Abdulali)

अब्दुलाली, हुमायून : (१९ मे १९१४ - ३ जून २००१) भारतीय पक्षीशास्त्रज्ञ आणि जीवशास्त्रज्ञ हुमायून अब्दुलाली यांचा जन्म जपानमधील कोबे या शहरात सुलेमानी बोहरा इस्माईल कुटुंबात झाला होता. हूमायून हे…

ह्यूज बेथ्यून मेटलॅन्ड (Hugh Bethune Maitland)

मेटलॅन्ड, ह्यूज बेथ्यून: (१५ मार्च, १८९५ ते १३ जानेवारी, १९७२) ह्यूज बेथ्यून मेटलॅन्ड या कॅनेडियन शास्त्रज्ञाने युनिव्हर्सिटी ऑफ टोरॉंन्टो येथून एम.बी ही पदवी घेतली. एक वर्ष सूक्ष्मजीवशास्त्रातील फेलो म्हणून टोरॉन्टो…

असंघटित क्षेत्र (Unorganized Sector)

खाजगी व्यवसाय क्षेत्र किंवा अत्यल्प कर्मचारी असलेले घरगुती व्यवसाय क्षेत्र यांचा समावेश असंघटित क्षेत्रामध्ये होतो. या व्यवसाय क्षेत्रास अनौपचारिक क्षेत्र असेही म्हणतात. या क्षेत्राला लघु उद्योगांचे प्राबल्य असते. ही संज्ञा…

फ्रीडरीश ऑगस्ट योहान्स लॉफलर (Friedrich August Johannes Loeffler)

लॉफलर, फ्रीडरीश ऑगस्ट योहान्स : (२४ जून १८५२ - ९ एप्रिल १९१५) जर्मन शास्त्रज्ञ फ्रीडरीश ऑगस्ट योहान्स लॉफलर यांचा जन्म येथे झाला. त्यांनी एमडी पदवी बर्लिन युनिव्हर्सिटीमधून मिळवली. शास्त्रज्ञ रॉबर्ट कॉख…