क्वाटर्नरी युग (चतुर्थ कल्प) : (२.५ दशलक्ष वर्षपूर्व ते आजपर्यंत). भूशास्त्रात पृथ्वीच्या उत्पत्तीपासूनचा इतिहास अनेक महाकल्प आणि युगे यांत विभागला गेला आहे. जागतिक स्तररचना आयोगाने (International Commission on Stratigraphy) भूशास्त्रीय…
पुरातत्त्वशास्त्रात मानवी इतिहास हा स्थूलमानाने तीन कालखंडांत विभागला गेला आहे. या काळात मानवाला लेखनकला अवगत नव्हती. त्यामुळे पुरातत्त्वीय अवशेष हे प्रामुख्याने दगडी हत्यारांच्या रूपात मिळतात. या कालखंडाला अश्मयुग असे संबोधले…
लोंगपिंग, युआन : (७ सप्टेंबर १९३० - २२ मे २०२१) युआन लोंगपिंग या चीनमधील कृषिशास्त्रज्ञाचा जन्म चीनची राजधानी बीजिंग येथे झाला. दुसरे चीन-जपानी युद्ध आणि चिनी गृहयुद्धादरम्यान तेथून ते आपल्या…
लिडस्टोन, जॉर्ज जेम्स : (११ डिसेंबर १८७० ते १२ मे १९५२) लंडनमध्ये जन्मलेल्या लिडस्टोन यांनी क्लॅपटॉन, बिर्कबेक येथील शाळेत शिक्षण घेतल्यानंतर त्यांना विमागणितज्ञ म्हणून अहर्ता प्राप्त झाली. अलायन्स ॲशूरन्स कंपनीमध्ये…
कृष्णन, महाराजपुरम सीतारामन : (२४ ऑगस्ट १८९८ - २४ एप्रिल १९७०) महाराजपुराम सीतारामन कृष्णन यांचा जन्म तामिळनाडूमधील तंजावरला झाला. त्यांचे शालेय शिक्षणही तंजावरलाच झाले. महाविद्यालयीन शिक्षण तिरुचिरापल्ली आणि चेन्नई येथे झाले.…
हसन-बोस सुरय्या : (१९२८ - ३ सप्टेंबर २०२१) सुरय्या हसन-बोस यांचा जन्म आणि शालेय शिक्षण हैद्राबाद येथे झाले. पुढील शिक्षणासाठी त्या केंब्रिज येथे गेल्या. तिथे वस्त्रकलेतील पदवी त्यांनी मिळवली तरी…
अन्सारी, झैनुद्दिन दाऊद : (१९२३–१८ फेब्रुवारी १९९८). डेक्कन कॉलेजमधील पुरातत्त्व विभागाच्या वाढीत महत्त्वपूर्ण योगदान देणारे व भारतातील एक अग्रगण्य क्षेत्रीय पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म पुणे जिल्ह्यातील नारायणगाव येथे एका विणकर कुटुंबात…
जेकबसन, जेरोम : (१३ जून १९३० – २१ ऑगस्ट २०२०). दक्षिण आशियाई पुरातत्त्व आणि विशेषतः भारतीय प्रागैतिहासिक पुरातत्त्वाच्या क्षेत्रात योगदान देणारे अमेरिकन पुरातत्त्वज्ञ. जेरोम (जेरी) जेकबसन यांचा जन्म न्यूयॉर्कच्या ब्राँक्स…
समाजामध्ये अशा काही व्यक्ती असतात की, त्यांना काही अद्वितीय (युनिक) वस्तू बाळगणे प्रतिष्ठितपणाचे वाटत असते. त्यामुळे सुक्ष्मलक्षी अर्थशास्त्रात प्रचलित असणाऱ्या मागणी व पुरवठ्याच्या नियमास अशा अद्वितीय वस्तू अपवाद ठरताना दिसतात.…
करचुकवेगिरीला प्रतिबंध घालण्यासाठी प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्ष करप्रणालीत सुधारणा करण्यासाठी आणि सरकारी महसुलात वाढ होण्यासाठी नेमण्यात आलेली एक समिती. भारतीय अर्थव्यवस्थेतील एकूण सुधारणा पर्वाचा एक भाग म्हणजे करप्रणालीतील सुधारणा होय. राजस्व…
औद्योगिक परवाना व धोरणांबाबत भारत सरकारने नेमलेली एक समिती. ही समिती जुलै १९६७ मध्ये सुबीमल दत्त यांच्या अध्यक्षतेखाली नेमण्यात आली. या समितीने शिफारशीसह आपला अहवाल जुलै १९६९ मध्ये भारत सरकारला…
कृषी क्षेत्रात तंत्रज्ञानाच्या साह्याने आणि नवीन संकरित बि-बियाणांच्या संशोधनामुळे कृषी उत्पादनात जी क्रांती घडून आली, तिला हरित क्रांती असे म्हणतात. प्रसिद्ध कृषी तज्ज्ञ नॉर्मन बोरलॉग यांनी १९६० मध्ये सर्व प्रथम…
दक्षिण महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील एक महत्त्वाचे ऐतिहासिक पुरातत्त्वीय स्थळ. कृष्णा व कोयना या नद्यांच्या संगमावर हे स्थळ वसलेले आहे. लिखित पुराव्यांनुसार कराड हे प्राचीन काळातील करहाटक असल्याचे मत प्रचलित होते.…
जोशी, जगतपती : (१४ जुलै १९३२ – २७ जून २००८). भारतीय पुरातत्त्व सर्वेक्षणाचे माजी महासंचालक व सिंधू संस्कृतीच्या अनेक स्थळांचे उत्खनन करणारे पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म अल्मोडा (उत्तराखंड) येथे झाला. त्यांच्या…
ज्या सार्वजनिक व्यवस्थेमार्फत उपभोक्त्यांना उचित किमतीवर आवश्यक वस्तूंचा पूरवठा केला जातो, त्या सार्वजनिक व्यवस्थेस सार्वजनिक वितरण व्यवस्था म्हणतात. उदा., शासनमान्य स्वस्त धान्य दुकान. भारतातील उपभोक्त्यांना स्वस्त व अनुदानित दराने आवश्यक…