बौद्ध धर्म

बौद्ध व जैन धर्मांत अत्यंत पूज्य व्यक्तीस ही उपाधी लावली जाते. व्युत्पत्तीप्रमाणे अर्हत् शब्दाचा अर्थ ‘अंगी योग्यता बाळगणारा’ किंवा ‘पूज्य’ ...

एक महान बोधिसत्त्व. महायान पंथात बुद्धांपेक्षा बोधिसत्त्वाचे महत्त्व वाढल्यामुळे ह्यांस उपास्य देवतेचे स्वरूप प्राप्त झाले. समंतभद्र, रत्नपाणी, विश्वपाणी, वज्रपाणी, अवलोकितेश्वर ...

आर्यांच्या पूर्वी भारतात स्थायिक झालेल्या द्रविड, ऑस्ट्रिक इ. वैदिकेतर लोकांच्या धार्मिक परंपरेतून हिंदुधर्मात मूर्तिपूजा, देवळे, उत्सव, सणवार इ. अनेक गोष्टी ...

भारतातील एक प्राचीन धर्मपंथ. ‘आजीविक’ असेही त्याचे नाव आढळते. हा पंथ आज अस्तित्वात नाही. तो नामशेष होण्यापूर्वी त्याला सु. २,००० ...

इत्सिंग : ( ६३५ – ७१३ ). समुद्रमार्गे भारतात येणारा हा पहिला चिनी बौद्ध यात्रेकरू. त्याने सातव्या शतकाच्या शेवटी भारताला ...

वज्रयान पंथाची एक शाखा. नेपाळच्या काठमांडू खोऱ्यात प्राचीन काळापासून (इ.स.पू.सु. सहावे शतक) राहणाऱ्या इंडो-मंगोलियन वंशाच्या लोकांना ‘नेवार’ असे म्हणतात. नेवार ...

फाहियान : (इ.स. ३३७ ? – ४२२ ?). एक चिनी प्रवासी. गौतम बुद्धांच्या महापरिनिर्वाणानंतर बौद्ध धर्म गांधार ते मध्य आशियामार्गे ...

कर्नाटकातील रायचूर जिल्ह्यातील एक पुरातत्त्वीय स्थळ. १८७० मध्ये रॉबर्ट ब्रूस फूट या भूवैज्ञानिकाने या भागाचे सर्वेक्षण केले. येथे चालुक्य राजा ...

वज्रबोधी : (६७१–७४१). भारतीय बौद्ध भिक्षू. तो आठव्या शतकात चीनला गेला व अखेरपर्यंत तेथेच राहिला. त्याचा पिता ईशानवर्मन हा मध्य ...

सुवर्णप्रभास : बौद्धसंकर संस्कृतातील वैपुल्यसूत्रांच्या उत्तरकालीन ग्रंथांपैकी एक महत्त्वाचा ग्रंथ. महायान सूत्रसाहित्याच्या आकरग्रंथापैकी एक. सुवर्णप्रभास म्हणजे सोन्याचे तेज. या ग्रंथातील ...