हिकी, जेम्स ऑगस्टस : (१७४०–१८०२). कलकत्ता (कोलकाता) येथे हिकी'ज बेंगॉल गॅझेट (१७८०) हे भारतातील पहिले इंग्रजी वृत्तपत्र सुरू करणारा आयरिश नागरिक आणि ईस्ट इंडिया कंपनीचा पहिला अधिकृत मुद्रक. हिकीने आयर्लंडमध्ये…
मोगलांची बाल्ख मोहीम : (१६४६-४७). मोगलांनी उझबेकी आक्रमण थोपविण्यासाठी अफगाणिस्तानातील बाल्ख येथे काढलेली एक महत्त्वाची पण अल्पकालीन मोहीम. मोगल साम्राज्याचा संस्थापक बाबर हा मूळचा उझबेकिस्तानमधील फरगाना प्रांतातील होता. त्या पुढील…
मारवाडी बारायेव्ह : (इ. स. अठरावे शतक). भारतीय-रशियन व्यापारी. मूळचा मारवाडी. तो अनेक वर्षे रशियातील ॲस्ट्राखान शहरात राहात होता. त्याचे मूळ नाव ज्ञात नाही. तत्कालीन रशियन कागदपत्रांत त्याचे नाव ‘मारवारी…
फ्रान्समधील गुलामगिरीविषयक खटल्यातील एक महत्त्वाचा व्यक्ती. मूळचा दक्षिण भारतातील. त्याच्या पूर्व व उत्तरायुष्याबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही. त्याला फ्रान्समध्ये घेऊन जाणारा ॲलेन फ्रान्स्वा इन्यास ब्रिन्यों हा फ्रेंच गृहस्थ १७४७ च्या…
पश्चिम आशियातील एक महत्त्वाचा देश व पूर्वीच्या सोव्हिएत संघराज्यातील एक घटक राज्य असलेला आर्मेनियाचा इतिहास प्राचीन आहे. इ. स. चौथ्या शतकात आर्मेनियात ख्रिस्ती धर्म प्रस्थापित झाला. प्राचीन काळी कधी रोमन,…
परकीय व्यापारी असलेल्या डचांनी दक्षिण भारतातील पाँडिचेरी (पुदुच्चेरी) ताब्यात घेण्यासाठी केलेला संघर्ष. या निमित्ताने डच-मराठे-फ्रेंच यांच्यात हा संघर्ष घडून आला (१६९१-९३). यूरोपातील नववार्षिक युद्ध (इ. स. १६८८–१६९७) हे फ्रान्स व…
डचांची विजयदुर्ग मोहीम : (१७३९). डचांनी विजयदुर्ग ताब्यात घेण्यासाठी आंग्र्यांविरुद्ध काढलेली एक मोहीम. सरखेल संभाजी आंग्र्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठी आरमाराची डच ईस्ट इंडिया कंपनीच्या नॉर्डवुल्फ्सबर्गेन (Noordwolfsbergen), झीलँड्स वेल्व्हारेन (Zeelands Welvaren) आणि…
ठक्कुर फेरू : (इ. स. तेरावे-चौदावे शतक). मध्ययुगीन भारतातील एक प्रसिद्ध लेखक आणि अल्लाउद्दीन खिलजीच्या (खल्जी) (कारकिर्द १२९६–१३१६) पदरी असलेला खजिना व टाकसाळ विभागाचा अधिकारी. हरयाणा राज्यातील भिवानी जिल्ह्यातील कलियाणा…
गुत्तीचे घोरपडे घराणे व त्यांची नाणी : दक्षिण भारतातील कर्नाटकमधील गुत्ती येथील मराठा सत्ताधीश घोरपडे घराण्याने पाडलेली नाणी. भोसले घराण्याचा उदय होण्याआधी दख्खनमधील काही बलशाली घराण्यांत घोरपडे घराण्याचा समावेश होता.…
हेन्री एव्हरी : (२० ऑगस्ट १६५९- ?). एक इंग्लिश खलाशी व समुद्री लुटारू. इ. स. १६९५ मधील गंज-इ-सवाई या मोगल जहाजावरील दरोड्याचा प्रमुख सूत्रधार. इंग्लंडच्या नैर्ऋत्य भागातील डेव्हनशायरमध्ये एका सामान्य…
फतेशाह : (१६६५–१७१६). हिमालयीन प्रदेशातील (सांप्रत उत्तराखंड राज्य) गढवाल संस्थानचा एक प्रसिद्ध व पराक्रमी राजा. हा पृथ्वीपत शाहचा नातू आणि मेदिनी शाहचा मुलगा होता. या राज्याचे मूळ संस्थापक राजपूत होते.…
मराठा अंमल, आग्रा : (१७८५–१८०३). पेशवाईतील पराक्रमी सेनानी महादजी शिंदे (१७२७–१७९४) यांनी २७ मार्च १७८५ रोजी आग्रा शहर व किल्ला ताब्यात घेतला. याआधी तत्कालीन मोगल बादशाह शाह आलमने त्यांना वकील-इ-मुत्लक…
दारा शुकोह : (२० मार्च १६१५ – ३० ऑगस्ट १६५९). दिल्लीचा पाचवा मोगल बादशाह खुर्रम उर्फ शाहजहान (१५९२-१६६६) याचा मुलगा आणि चौथा बादशाह जहांगीर (कारकिर्द १६०५-२७) याचा नातू. शाहजहानची द्वितीय…
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी त्यांच्या राज्याभिषेकप्रसंगी सोन्याचा होन आणि तांब्याची शिवराई ही दोन नाणी नव्याने पाडली व ती स्वराज्यात चलन म्हणून अल्पावधीत रूढ झाली. मात्र स्वराज्यावरील औरंगजेबाच्या आक्रमणानंतर अनेक उलथापालथी झाल्या.…
मराठ्यांची दिल्लीतील नाणी : (इ. स. १७६०). पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईपूर्वी मराठ्यांनी उत्तर भारतात पाडलेली नाणी. पानिपतच्या मोहिमेमध्ये मराठ्यांच्या आर्थिक अडचणी वाढल्यामुळे निरुपायाने सदाशिवराव भाऊंनी दिल्लीतील लाल किल्ल्याच्या दिवान-ई-खासचे चांदीचे छत…