Author: मकरंद गोरे

प्राणायाम हा हठयोग व पातंजल (अष्टांग) योगाचा एक प्रमुख भाग आहे. आसनांच्या दीर्घ अभ्यासामुळे प्राणायामासाठी आवश्यक असणाऱ्या गोष्टींची, उदा., शारीरिक व ...

आसनांची निवड आणि त्यांचा शरीर व मनावरील परिणाम या गोष्टी परस्परांशी निगडित आहेत. साधक आसने दोन प्रकारे करू शकतो – ...

आसन या संज्ञेची व्युत्पत्ती ‘आस्’ या संस्कृत धातूपासून झाली असून या धातूचा अर्थ ‘बसणे’ असा आहे. त्यापासून आसन म्हणजे ‘बसण्याची ...

एक आसनप्रकार. सिद्धासनाने अनेक सिद्धी प्राप्त होऊ शकतात, म्हणून यास सिद्धासन असे म्हणतात. हे आसन योगी लोकांच्या आवडीचे आहे. मुक्तासन, ...

स्वस्तिकासन एक आसनप्रकार. स्वस्तिक हे भारतीय संस्कृतीनुसार शुभचिन्ह आहे. या आसनाच्या अंतिम स्थितीमध्ये पायांची रचना स्वस्तिकाच्या फुलीप्रमाणे दिसते म्हणून या ...

एक आसनप्रकार. शेतात नांगरणीसाठी जो नांगर (हल) वापरतात त्याप्रमाणे या आसनाच्या अंतिम स्थितीत शरीराचा आकृतीबंध भासतो, म्हणून या आसनास हलासन ...

एक आसनप्रकार. वक्र म्हणजे वळविलेला किंवा पीळ दिल्याप्रमाणे डावीकडे किंवा उजवीकडे फिरविलेला. या आसनात मेरुदंडास पीळ दिला जातो म्हणून या ...

वज्रासन वज्रासन : पश्चबाजू स्थिती. एक आसनप्रकार. वज्र म्हणजे इंद्रदेवाचे आयुध. वज्र हे अतिशय दृढ व शक्तिशाली असते. त्याप्रमाणेच या ...

एक आसनप्रकार. ‘चक्र’ या संस्कृत शब्दाचा अर्थ चाक असा आहे. या आसनाच्या अंतिम स्थितीत शरीर गोलाकार होते म्हणून याचे नाव ...

एक आसन प्रकार. या आसनाच्या अंतिम स्थितीत शरीराचा आकार उंटाप्रमाणे दिसतो म्हणून या आसनाला उष्ट्रासन असे म्हणतात. उष्ट्रासन कृती ...

उत्कटासन हे शरीर संवर्धनात्मक आसन आहे. कारण यामध्ये मांड्या व पोटऱ्यांवर ताण येऊन तेथील स्नायू सुदृढ बनतात. या आसनाची कृती ...

या आसनात चेहेऱ्यावरचे उग्र भाव सिंहमुखाची आठवण करून देतात म्हणून या आसनाला सिंहासन हे नाव दिले आहे. घेरण्डसंहिता, हठप्रदीपिका, वसिष्ठसंहिता, ...

योगासनाचा एक प्रकार. या आसनात शरीराची रचना तरंगत्या नौकेसारखी भासते म्हणून या आसनाला नौकासन म्हणतात. हठयोगाच्या प्रमुख ग्रंथात या आसनाचा निर्देश ...

एक आसनप्रकार. मयूरासनात शरीररचनेचा आकृतिबंध मोरासारखा दिसतो म्हणून त्याला मयूरासन हे नाव आहे. हठप्रदीपिका व घेरण्डसंहिता  या दोन्ही ग्रंथांमध्ये या ...

विपरीतकरणी हठयोगात निर्देश केलेल्या मुद्रांपैकी विपरीतकरणी ही एक मुद्रा आहे. या मुद्रेचा उपयोग आसन म्हणूनही केला जातो. विपरीत म्हणजे उलटे ...

एक आसनप्रकार. या आसनामध्ये पद्मासनाप्रमाणे दोन्ही पाय एकमेकांवर न आणता फक्त एकच पाय मांडीवर ठेवायचा असतो. म्हणून याला अर्धपद्मासनही म्हणतात ...

एक आसनप्रकार. हठप्रदीपिका (१.३२) व घेरण्डसंहिता (२.१९) या दोन्ही ग्रंथांमध्ये शवासनाचे वर्णन आले असून या आसनाचे उद्दिष्ट चित्त विश्रांती असे ...

योगासनाचा एक प्रकार. गोमुख याचा अर्थ गाईचे तोंड. या आसनात साधकाच्या पायांची रचना गाईच्या मुखासारखी, तर पाऊले तिच्या कानांसारखी भासतात ...

योगासनाचा एक प्रकार. हठयोगातील हे आसन शरीरसंवर्धनात्मक प्रकारात मोडते. ‘भुजंग’ म्हणजे सर्प. भुजंग ह्या शब्दाने क्वचित नागाचाही बोध होतो. या ...

वृक्षासन योगासनाचा एक प्रकार. वृक्ष म्हणजे झाड. झाडाला एकच बुंधा असतो. ज्याप्रमाणे वृक्ष एकाच खोडावर उभा असतो तसे या आसनात ...