ठाणाळे लेणी (Thanale Rock cut Caves)

ठाणाळे लेणी

रायगड जिल्ह्यातील बौद्ध (थेरवाद) लेणी-समूह. या लेणी ‘नाडसूर लेणी’ या नावानेही ओळखल्या जातात. वास्तविक पाहता ही लेणी ठाणाळे गावाच्या हद्दीत ...
गणेश लेणी व शेजारील लेणी-समूह, जुन्नर (Ganesh Leni and Isolated Caves, Junnar)

गणेश लेणी व शेजारील लेणी-समूह, जुन्नर

जुन्नर परिसरातील लेण्याद्री व त्याच्या शेजारील टेकडीवरील प्रसिद्ध थेरवाद (हीनयान) पंथीय लेणी-समूह. जुन्नरपासून ५ किमी. उत्तरेस कुकडी नदी ओलांडून या ...
तुळजा लेणी, जुन्नर (Tulja Leni at Junnar)

तुळजा लेणी, जुन्नर

जुन्नर परिसरातील सर्वांत प्राचीन बौद्ध (थेरवाद) लेणी समूह. या लेणी जुन्नरच्या पश्चिमेस सुमारे ३.५ किमी. अंतरावर पाडळी गावाजवळील तुळजा टेकडीत ...
शिवनेरी लेणी-समूह, जुन्नर (Rock-cut Caves on Shivneri Hill, Junnar)

शिवनेरी लेणी-समूह, जुन्नर 

पुणे जिल्ह्यातील शिवनेरी किल्ल्याच्या पूर्व, दक्षिण आणि पश्चिमेला खोदलेले महत्त्वाचे बौद्ध (थेरवाद) लेणी-समूह. जुन्नरपासून जुन्नर-कुसूर या रस्त्याने या लेणींकडे जाता ...
जुन्नर लेणी (Rock-cut Caves at Junnar)

जुन्नर लेणी

सातवाहनकालीन बौद्ध धर्मातील थेरवाद (हीनयान) पंथीय लेणी. संख्येच्या दृष्टीने हा भारतातील सर्वांत मोठा लेणी–समूह आहे. जुन्नर हे ठिकाण पुण्यापासून ९० ...
वीणापा (Vinapa)

वीणापा

चौऱ्याऐंशी सिद्धांपैकी एक सिद्ध. गौड देशात (पूर्वी भारत) एका क्षत्रिय कुटुंबात त्यांचा जन्म झाला होता. त्यांचा संबंध वज्रतंत्राशी असल्याचे सांगितले ...
नागनाथ (सिद्ध नागार्जुन) (Nagnath)

नागनाथ

नाथ संप्रदायात प्रसिद्ध असणारे एक प्रमुख नाथ-योगी व रससिद्ध. यांना नाथ संप्रदायात नागनाथ किंवा नागार्जुन या नावाने ओळखले जाते. नवनाथ ...
पांडव (पांडू) लेणी, नाशिक (Pandav caves at Nashik)

पांडव

पश्चिम भारतातील एक महत्त्वाचा हीनयान (थेरवाद) व महायान लेणी-समूह. या लेणी नाशिक शहरापासून पश्चिमेला सुमारे ८ किमी. अंतरावर मुंबई-आग्रा राष्ट्रीय ...
मानमोडी टेकडीवरील लेणी-समूह, जुन्नर (Rock-cut Caves on Manmodi Hill, Junnar)

मानमोडी टेकडीवरील लेणी-समूह, जुन्नर

पुणे जिल्ह्याच्या जुन्नर परिसरातील ‘मानमोडी’ टेकडीवरील प्रसिद्ध बौद्ध (थेरवाद) लेणी-समूह. जुन्नरच्या आग्नेयेस सु. २ किमी. अंतरावर मानमोडी डोंगराची सु. ३ ...
उदगीर किल्ला (Udgir Fort)

उदगीर किल्ला

महाराष्ट्रातील लातूर जिल्ह्यातील प्रसिद्ध भुईकोट किल्ला. उदगीर हे लातूर जिल्ह्यातील तालुक्याचे ठिकाण असून लातूरपासून ६५ किमी. अंतरावर वसले आहे. उदगीरच्या ...
चामर (चांभार) लेणी (Chamar Leni)

चामर

महाराष्ट्रातील एक हिंदू लेणी. उस्मानाबाद (प्राचीन नाव धाराशिव) शहरालगत प्रामुख्याने दोन ठिकाणी लेणी खोदण्यात आली आहेत. यांपैकी शहराच्या पश्चिमेस असणारी ...
सोपारा (Sopara)

सोपारा

प्राचीन भारतातील एक समृद्ध आंतरराष्ट्रीय व्यापारी केंद्र, बंदर व बौद्ध स्थळ. सोपारा म्हणजेच आजच्या मुंबई उपनगरातील ‘नाला सोपारा’. हे ठिकाण ...
औसा किल्ला (Ausa Fort)

औसा किल्ला

महाराष्ट्रातील लातूर जिल्ह्यातील एक महत्त्वाचा भुईकोट किल्ला. हा किल्ला औसा शहराच्या दक्षिणेस सु. ३ किमी., लातूर शहरापासून २० किमी., तर ...
सोनारी (Sonari)

सोनारी

महाराष्ट्रातील नाथ संप्रदायाचे एक प्रसिद्ध धार्मिक स्थळ. हे ठिकाण उस्मानाबाद या जिल्ह्याच्या ठिकाणापासून ८७ किमी., तर परांडा या तालुक्याच्या ठिकाणापासून ...
तुळजापूरची तुळजाभवानी (Tuljabhavani of Tuljapur)

तुळजापूरची तुळजाभवानी

छत्रपती शिवाजी महाराजांची कुलस्वामिनी. तुळजापूर हे महाराष्ट्रातील साडेतीन शक्तिपीठांमधील आद्य पीठ मानले जाते. देवी भागवतात तुळजापूरचा उल्लेख भारतातील ५१ शक्तिपीठांमध्ये ...
नवनाथ (Navanatha)

नवनाथ

नाथ संप्रदायातील प्रसिद्ध नऊ नाथ-योगी. नवनाथांच्या सर्व सूचींमध्ये एकवाक्यता नाही. नवनाथ विषयावरील ग्रंथांमध्ये नऊ नावे सर्वच ठिकाणी एकसारखी येत नाहीत ...
नाथ-योगिनी (Nath Yogini)

नाथ-योगिनी

नाथ संप्रदायातील स्त्रिया. नाथ संप्रदायात नाथ योगींबरोबरच नाथ योगिनींनाही खूप महत्त्व आहे. या संप्रदायात शिवाबरोबरच शक्तीची उपासनाही प्रचलित आहे. मत्स्येंद्रनाथ ...
नळदुर्ग (Naldurga)

नळदुर्ग

महाराष्ट्रातील एक मोठा भुईकोट किल्ला. तुळजापूरपासून ३२ किमी., तर सोलापूरपासून सु. ४६ किमी. अंतरावर बोरी नदीकाठी हा किल्ला बांधण्यात आलेला ...
कान्हेरी लेणी (Kanheri Rock-cut caves)

कान्हेरी लेणी

बौद्धमताचे एक प्रसिद्ध केंद्र व मठ. कान्हेरी लेणी मुंबईपासून सु. ३२ किमी., ठाण्यापासून सु. ८ किमी., तर मुंबई उपनगरातील बोरीवलीपासून ...
जालंधरनाथ (Jalandharnatha)

जालंधरनाथ

चौऱ्यांशी सिद्धांपैकी एक सिद्ध. नवनाथांपैकी एक नाथ-योगी व कानिफनाथांचे गुरू. जालंधरनाथांना जालंधरी, जळांधरी, जालंधरीपा, हाडिपा, ज्वालेंद्र, बालनाथ, बालगुंडाई, जान पीर ...