
अटक (Arrest)
अटक या शब्दातच त्याचा अर्थ अनुस्यूत आहे. ‘अरेस्ट’ म्हणजे अटक. अरेस्ट हा शब्द फ्रेंच भाषेतील Arreter ह्या शब्दावरून घेण्यात आला ...

अंतराळ कायदा (Space Law)
अंतराळ कायदा हा आंतरराष्ट्रीय कायद्याचा भाग आहे. अंतराळ कायद्यामध्ये जे कायदे अंतराळाचे नियमन करतात व अंतराळातील व अंतराळविषयक घडामोडींना लागू ...

आंतरराष्ट्रीय कायदा (International Law)
आंतरराष्ट्रीय कायदा म्हणजे “ढोबळमानाने आंतरराष्ट्रीय समुदायातील सभासदांच्या परस्परसंबंधांवर बंधनकारक ठरणारी काही तत्त्वे आणि काही विशिष्ट नियम यांचे संकलन होय”. सर ...

आंतरराष्ट्रीय न्यायालय (International Court of Justice)
संयुक्त राष्ट्रांच्या प्रमुख ६ अंगांपैकी आंतरराष्ट्रीय न्यायालय हे न्यायविषयक अंग आहे. आंतरराष्ट्रीय विवादांत मध्यस्थी करू शकेल अशी संस्थात्मक संरचना निर्माण ...

आंतरराष्ट्रीय मानवतावादी कायदा (International Humanitarian Law)
आंतरराष्ट्रीय मानवतावादी कायदा हा आंतरराष्ट्रीय कायद्याचा भाग असून तो मानवतावादी कारणांसाठी युद्धाचे परिणाम सीमित करण्याचे काम करतो. शिवाय अशा लोकांना ...

उत्तराधिकार प्रमाणपत्र (Succession Certificate)
एखादी व्यक्ती जर मृत्युपत्र न करता मृत्यू पावली, तर व्यक्तिगत धार्मिक कायद्यानुसार वारसाहक्काने त्याच्या वारसांना मालमत्तेवर हक्क सांगता येतो. बरेचदा ...

कॅव्हेट (Caveat)
‘इशारा’ किंवा ‘सावधानपत्र’. एखाद्या व्यक्तीला त्याच्याविरुद्ध दाखल झालेल्या किंवा दाखल होणाऱ्या दाव्याची पूर्वसूचना देण्यात यावी, त्याशिवाय त्या व्यक्तीविरुद्ध न्यायालयाने कोणताही ...

केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (Central Pollution Control Board)
मंडळाची स्थापना : प्रदूषण नियंत्रण व प्रतिबंधासाठी, तसेच पर्यावरणाची आरोग्यप्रतदा टिकविण्यासाठी केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळाची (केंद्रीय मंडळाची) स्थापना झाली आहे ...

जामीन (Bail)
एखाद्याने दिलेल्या वचनाची परिपूर्ती किंवा दायित्वाची परतफेड करविण्याची जबाबदारी पतकरणे म्हणजे जामीन होय. यालाच हमी, हमीदार, प्रतिभू, जमानत इ. संज्ञाही ...

पर्यावरण प्रयोगशाळा (Environmental Laboratory)
पर्यावरण कायद्यांचे अवलंबन व अंमलबजावणी करीत असताना ‘पर्यावरण प्रयोगशाळा’ विशेष महत्त्वाची भूमिका बजावतात. पर्यावरण कायद्याच्या अंतर्गत केंद्र सरकार, राज्य सरकार, ...

पॉक्सो कायदा (Pocso Act)
लैंगिक अपराधांपासून बालकांचे संरक्षण करणारा कायदा. भारतीय संविधानाने भारतातील प्रत्येक नागरिकास (त्यात बालकेही येतात), मूलभूत हक्क बहाल केले आहेत. संयुक्त ...

भारतीय (ख्रिस्ती) घटस्फोट कायदा, १८६९ (Indian Devorce Act, 1869)
भारतीय घटस्फोट कायदा १८६९ साली व भारतीय ख्रिस्ती विवाह कायदा १८७२ साली लागू करण्यात आले. सदरचे कायदे इंग्रजांनी आपल्या राजवटीत ...

भारतीय विधिमंडळ कायदा, १९०९ (Indian Councils Act of 1909 / Morley-Minto Reforms)
ब्रिटिश-भारतातील एक महत्त्वपूर्ण कायदा. मोर्ले-मिंटो सुधारणा कायदा म्हणूनही परिचित. भारतीयांना भरीव सुधारणा देण्याच्या नावाखाली ब्रिटिशविरोधातील राजकीय चळवळी दडपणे व असंतोष ...

मर्यादित दायित्व असलेली भागीदारी (Limited Liability Partnership)
कोणताही व्यवसाय करण्यासाठी कंपनी स्थापन करणे, भागीदारीत व्यवसाय करणे अथवा एका व्यक्तीने स्वतंत्रपणे प्रोप्रायटर म्हणून एखादा व्यवसाय सुरू करणे हे ...

राज्य प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (State Pollution Control Board)
मंडळाची स्थापना : प्रदूषण नियंत्रण व प्रतिबंधासाठी, तसेच पर्यावरणाची आरोग्यप्रतदा टिकविण्यासाठी राज्य प्रदूषण नियंत्रण मंडळाची (राज्य मंडळाची) स्थापना झाली आहे ...

वारस दाखला (Heirship Certificate)
उत्तराधिकार प्रमाणपत्र आणि वारस दाखला हे सामान्यतः समानार्थी शब्द वाटत असले, तरी कायद्याच्या परिभाषेत यांचा उद्देश, लागू होणारे कायदे आणि ...

संमती (Consent)
मराठी परिभाषेत ‘संमती’ या शब्दाला अनुमोदन, रुकार, परवानगी असे अनेक समानार्थी शब्द आहेत; परंतु कायद्याच्या परिभाषेत या शब्दाच्या विविध छटा ...

समानतेचा हक्क (Right to Equality)
भारतीय संविधानातील अनुच्छेद १४ नुसार राज्य कोणत्याही व्यक्तीस भारताच्या राज्यक्षेत्रात कायद्यापुढे समानता अथवा कायद्याचे समान संरक्षण नाकारणार नाही. ‘सदर अनुच्छेद ...

सागरी कायदा करार (The International Law of the Sea)
संयुक्त राष्ट्र सागरी कायदा करार किंवा सागरी कायदा करार एक आंतरराष्ट्रीय करार आहे. ज्या अंतर्गत देशांच्या सागरी व महासागरी क्षेत्राच्या ...

ॲलिबी (Alibi)
आरोपीस उपलब्ध बचावाची एक कायदेशीर तरतूद. ‘गुन्ह्याच्या वेळी अन्यत्र उपस्थिती’ असा या संज्ञेचा शब्दश: अर्थ आहे. ॲलिबी हा मूळ लॅटिन ...