लॉरेन्झ, कॉनरॅड झाकारियास : (७ नोव्हेंबर १९०३ — २७ फेब्रुवारी १९८९). कॉनरॅड झाकारियास लॉरेन्झ यांचा जन्म व्हिएन्ना या ऑस्ट्रियाच्या राजधानीत झाला. बालपणापासून त्यांना प्राण्यांची फार आवड होती. त्यांचे घर आणि…
विद्युत उपकेंद्रात अनेक उपकरणे असतात आणि ती हाताळणाऱ्या प्रचालकांना (Operator) त्या आवारात वेळ पडेल तेव्हा संचार करावा लागतो. या दोहोंच्या सुरक्षेसाठी योग्य पद्धतीने संकल्पन (Design) केलेली भूसंपर्कन प्रणाली (Earthing system)…
यूरोपीयन वसाहतकऱ्यांनी हिंदी महासागर प्रदेशातील संसाधनांची लूट केल्यामुळे भूभागावरील आणि महासागरावरील पर्यावरणाची अवनती झाल्याचे अनेक पुरावे मिळतात. वृक्षतोड, शेती व ग्वानो खताचे उत्खनन यांचे भूपरिसंस्थांवर मोठे दुष्परिणाम झाले आहेत. ग्वानो…
हिंदी महासागराच्या किनार्‍यालगतचा परिसर आणि महासागरातील असंख्य बेटे पर्यटनाच्या दृष्टीने विशेष महत्त्वाची आहेत. हिंदी महासागरात असलेली अनेक लहानमोठी बेटे, त्या बेटांच्या तसेच महासागरलगतच्या देशांच्या किनार्‍यावरील सुंदर पुळणी, उबदार हवामान, किनार्‍यावरील…
जगातील तीन प्रमुख महासागरांपैकी हिंदी महासागराला नद्यांद्वारे होणाऱ्या गाळाच्या पुरवठ्याचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. त्यापैकी जवळजवळ निम्मा गाळ एकट्या भारतीय उपखंडातील नद्यांद्वारे आणून टाकला जातो. या भूजन्य गाळाचे संचयन प्रामुख्याने हिंदी…
हिंदी महासागराच्या वेगवेगळ्या भागातील पाण्याचे तापमान आणि त्याची लवणता यांत तफावत आढळते. परिणाम करणाऱ्या वेगवेगळ्या घटकांनुसार पाण्याचे हे गुणधर्म ठरत असतात. तापमान : सागरपृष्ठीय पाण्याचे तापमान व त्याचे वितरण अनेक…
पर्जन्य, वारा व सौरऊर्जा या वातावरणीय घटकांच्या सागरी पृष्ठभागाशी होणाऱ्या आंतरक्रिया, महासागरी पाण्याचे स्रोत आणि खोल सागरी अभिसरण प्रवाह यांच्या अभ्यासावरून हिंदी महासागरातील जलविज्ञानविषयक वैशिष्ट्यांची माहिती प्राप्त झाली आहे. या…
चंद्र आणि सूर्य यांच्या गुरुत्वाकर्षणाच्या परिणामांमुळे पृथ्वीवरील महासागरासारख्या मोठ्या जलाशयातील पाण्याच्या पातळीत आवर्ती (ठराविक कालांतराने पुन:पुन्हा होणारे) चढउतार होतात, यांस भरती-ओहोटी असे म्हणतात. हिंदी महासागरात दैनिक, अर्ध दैनिक आणि संमिश्र…
अनुरूपादेवी : (९ सप्टें १८८२- १९ एप्रिल १९५८). ब्रिटीश राजवटीच्या काळातील प्रसिद्ध बंगाली कादंबरीकार, कवयित्री आणि समाजसेविका. त्यांच्या कादंबऱ्या वाचकांमध्ये लोकप्रिय झाल्यामुळे अल्पावधीतच त्यांना ‘उपन्यास सम्राज्ञी’ ही उपाधी प्राप्त झाली…
आगरवाला, चंद्रकुमार: (२८ नोव्हेंबर १८६७ – २ मार्च १९३८). असमिया कवी. ब्राह्मणजन गोह्पूर, आसाम येथे त्यांचा जन्म झाला. चंद्रकुमारांचे मूळ घराणे राजस्थानातील. चंद्रकुमारांना साहित्यसेवेचा वारसा त्यांचे वडील हरीबिलास यांच्याकडून मिळाला.…
मुखर्जी, अदिती : (१२ नोव्हेंबर १९७६). अदिती मुखर्जी यांचा जन्म कोलकता येथे झाला. त्यांचे प्राथमिक शिक्षण नवी दिल्ली तर उच्च माध्यमिक शिक्षण कोलकता येथे झाले. कोलकात्यातील प्रेसिडेन्सी कॉलेजमधून त्यांनी विज्ञान…
दि ओव्हरस्टोरी : रिचर्ड पॉवर्स यांची पुलित्झर प्राईज मिळालेली प्रसिद्ध कादंबरी. रिचर्ड पॉवर्स अमेरिकेतील एक प्रसिद्ध कादंबरीकार आहेत. त्यांच्या कादंबऱ्या विज्ञान व तंत्रज्ञानाचा मानवी जीवनावर होणारा परिणाम स्पष्ट करतात. दि…
ढब्रल्यूबॉव्ह, न्यिकलाय : ( ५ फेब्रुवारी १८३६ - २९ नोव्हेंबर १८६१). रशियन मूलगामी उपयुक्ततावादी टीकाकार. त्यांनी पारंपरिक व स्वच्छंदतावादी साहित्य नाकारले. त्यांच्यावर पाश्चात्य विज्ञानाचा प्रभाव होता. विसरियन बिलिन्स्की नंतर मूलगामी…
तिखॉनॉव्ह, न्यिकलाय : (२२ नोव्हें १८९६- ८ फेब्रु १९७९). आधुनिक रशियन लेखक. सेंट पीटर्झबर्ग (सध्याचे लेनिनग्राड) येथे एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात त्याचा जन्म झाला. व्यापारविषयक शिक्षण घेतल्यानंतर काही काळ त्याने कारकुनाची…
शरीरातील सर्व प्रक्रिया सुरळीत चालण्यासाठी खनिजांची आवश्यकता असते. हाडे आणि दात यांच्या निर्मितीमध्ये, शरीरातील आवश्यक द्रव्यांमध्ये, ऊतींमध्ये तसेच अनेक विकर आणि चेतांचे योग्य कार्य होण्यासाठी, रक्ताचा सामू स्थिर ठेवण्यासाठी खनिजे…