मायसीनीअन संस्कृतीच्या शेवटापासून साधारण इ.स.पू. ११०० ते इ.स.पू. ७०० या प्रारंभिक प्राचीन ग्रीक संस्कृतीच्या उदयापर्यंतच्या काळाचा, तज्ञांनी या काळातील अजूनपर्यंत उपलब्ध झालेल्या पुरावशेषांवरून, ‘अंधःकार काळ’ (Dark Ages) असा उल्लेख केल्याचे…
प्राचीन ग्रीक कला-संस्कृती भूमध्य सागरातील ग्रीसची मुख्य भूमी आणि इजीअन समुद्रातील बेटांवर व आजूबाजूच्या भू बेटांवर उदयास आली. ही संस्कृती अलेक्झांडर द ग्रेट याच्या अस्तापर्यंत म्हणजे इ.स.पू. ३२३ पर्यंत टिकली.…
फॉरवर्ड ब्लॉक : स्वातंत्र्यपूर्व काळातील भारतातील एक राजकीय पक्ष. संघटनात्मक प्रश्नावर म. गांधीजींशी तीव्र मतभेद झाल्यामुळे सुभाषचंद्र बोस यांनी काँग्रेसचा राजीनामा दिला आणि डाव्या समविचारी गटांना एकत्र आणण्यासाठी काँग्रेसच्याच अंतर्गत…
गॉलिस्ट पक्ष : दुसऱ्या महायुद्धानंतरच्या काळात फ्रान्समधील उजव्या शक्तीचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या विविध ‘गॉलिस्ट’ पक्षांचे व गटांचे जनकत्व १९४७ मध्ये जनरल द गॉल यांनी स्थापलेल्या आर्. पी. एफ्. या पक्षाकडे जाते.…
झारखंड पक्ष : झारखंड पक्षाची स्थापना १९५० मध्ये झाली. तथापि पक्षाच्या निर्मितीची प्रक्रिया तीस वर्षे अगोदर अस्तित्वात आलेल्या ‘छोटा नागपूर उन्नती समाज’ या संघटनेपासून सुरू झाली होती. १९३८ मध्ये त्या…
तंत्रज्ञशाही : समाजाचे शासन तंत्रज्ञांकडेच असावे, ही अमेरिकेतील तंत्रज्ञांनी १९३० च्या सुमारास मांडलेली उपपत्ती. न्यूयॉर्क शहरात १९३१–३२ मध्ये हौअर्ड स्कॉट या अनुभवी अभियंत्याच्या नेतृत्वाखाली सुरू झालेल्या एका अभ्यासगटातूनच तंत्रज्ञशाहीचे आंदोलन…
सोशलिस्ट पार्टी - समाजवादी पक्ष : १९३२ च्या कायदेभंगाच्या चळवळीचा जोर ओसरल्यानंतर काँग्रेसमध्ये सनदशीर राजकारणाचे वारे वाहू लागले. कायदेभंगाच्या प्रत्यक्ष चळवळीपेक्षा सनदशीर राजकारणामध्ये प्यादी पुढे-मागे करून स्वातंत्र्य लढा पुढे न्यावा…
संक्षिप्त रूप आयजी (IG), इंस्टा (Insta) किंवा द ग्राम (the gram). चित्रे-व्हिडिओ सामायिक करणारे अमेरिकेतील सोशस नेटवर्किंग सेवा. याला केल्व्‍हिन सिस्ट्रॉम (Kelvin Systrom) आणि माइक क्रिगर (Mike Krieger) यांनी तयार…
मेन्युइन, येहूदी : (२२ एप्रिल १९१६ – १२ मार्च १९९९). प्रख्यात अमेरिकन व्हायोलिनवादक. भारतीय संगीताच्या संदर्भात त्यांची कामगिरी विशेष मोलाची मानली जाते. त्यांचा जन्म न्यूयॉर्क शहरात रशियन ज्यू (यहुदी) कुटुंबात…
सत्यनारायण, विश्वनाथ : (६ ऑक्टोबर १८९५ - १८ ऑक्टोबर १९७६). सुप्रसिद्ध तेलुगू साहित्यिक. ते ओजस्वी आणि शास्त्रीय दृष्टीने संपन्न असे कवी, कादंबरीकार, नाटककार, समीक्षक आणि निबंध लेखक आहेत. त्यांनी तेलगु…
ॲस्परजिलस ही हवेमध्ये सहज सापडणारी एक कवकाची प्रजाती आहे. ॲस्परजिलस ही प्रजाती कवकाच्या ॲस्कोमायकोटा (Ascomycota) या गटामध्ये मोडते. ॲस्परजिलस या प्रजातीमध्ये आजवर एकूण २५० प्रकार ज्ञात झालेले आहेत व आणखी…
प्रभुत्व अध्ययनाच्या प्रक्रियेत प्रत्याभरण आणि उपचारात्मक अध्यापन हे सर्वांत महत्त्वाचे असते. प्रभुत्व अध्ययनाची संकल्पना कोमोनियस यांनी सतराव्या शतकात मांडली. आजमितीला प्रभुत्व अध्ययनाविषयीच्या विविध कल्पना प्रचारात आहेत. त्यांनुसार अध्यापन संवेदनशील व…
यू. आर. अनंतमूर्ती : (२१ डिसेंबर १९३२ - २२ ऑगस्ट २०१४). भारतीय साहित्यातील प्रसिद्ध कन्नड साहित्यिक. त्यांचा जन्म कर्नाटकातील शिमोगा जिल्ह्यातील तीर्थहल्ली तालुक्यातील मेलिगे या छोट्या गावात झाला होता. योगायोग…
एक आसनप्रकार. सिद्धासनाने अनेक सिद्धी प्राप्त होऊ शकतात, म्हणून यास सिद्धासन असे म्हणतात. हे आसन योगी लोकांच्या आवडीचे आहे. मुक्तासन, वज्रासन, गुप्तासन ही पर्यायी आसनेही हठप्रदीपिकेत दिलेली आहेत. या आसनात…
एक आसनप्रकार. नृत्यकलेची अधिष्ठात्री देवता म्हणून नटराज या रूपात शिवाचे महत्त्व आहे. नृत्याची देवता नटराज यास हे आसन समर्पित असल्याने या आसनाला नटराजासन असे म्हणतात. कृती : आसनपूर्व स्थितीसाठी दोन्ही…