ग्राहकांच्या इच्छेनुसार वस्तू व सेवा यांचे उत्पादन अथवा पुरवठा निर्धारित करणे, म्हणजे उपभोक्त्यांचे सार्वभौमत्व होय. यामध्ये उत्पादकाला ग्राहकांच्या मागणी व गरजांचा विचार करावा लागतो; उपभोक्त्यांच्या मागणीनुसार उत्पादने व त्यांत बदल…
लघुग्रह मोहिमा : इ.स. १९९० पासून अवकाशयानांनी विविध अंतरांवरून, कधी लघुग्रहांभोवती फेरी मारत, तर कधी प्रत्यक्ष उतरून लघुग्रहांना भेटी दिल्या आहेत, त्यांची निरीक्षणे घेतली आहेत. या खेरीज काही अवकाशयानांनी त्यांच्या इतर…
रोहिणी नक्षत्र : रोहिणी हे आयनिकवृत्तावरील एकूण २७ नक्षत्रचक्रातील चौथे नक्षत्र आहे. भारतीय ज्योतिषशास्त्रात रोहिणी (Aldebaran; Alpha Taurii) तारा हेच नक्षत्र मानतात. यालाच या नक्षत्राचा ‘योगतारा’ असेही संबोधले जाते. रोहिणी…
मृगशीर्ष नक्षत्र : मृगशीर्ष हे नक्षत्रचक्रातील पाचवे नक्षत्र आहे. भारतीय नक्षत्रचक्रात मृगशीर्ष हे नक्षत्र मानले जाते, पूर्ण मृग तारकासमूह काही चंद्र-नक्षत्र म्हणून धरला जात नाही, कारण आयनिक वृत्त मृग तारकासमूहापासून तसे…
मूळ नक्षत्र : मूळ नक्षत्र हे नक्षत्रचक्रातील १९ वे नक्षत्र आहे. वृश्चिक राशीतील वृश्चिकाच्या (विंचवाच्या) शेपटातील नांगी म्हणजे मूळ नक्षत्र मानतात. या शेपटातील एकंदर ९ तारे मूळ नक्षत्राचे समजले जातात. मूळ…
मघा नक्षत्र : नक्षत्र चक्रातील मघा हे १० वे नक्षत्र. मघा, पूर्वा फाल्गुनी आणि उत्तरा फाल्गुनी या तीन नक्षत्रांचा सिंह राशीत समावेश होतो. मघा नक्षत्रात एकूण ६ तारे आहेत. कोणी ५…
पौर्णिमा : चंद्र हा पृथ्वीचा एकमेव नैसर्गिक उपग्रह आहे. चंद्र स्वयंप्रकाशित नाही. सूर्याचा प्रकाश चंद्रावरून परावर्तित झाल्यामुळे आपल्याला चंद्र प्रकाशित दिसतो. चंद्र पृथ्वीभोवती लंबवर्तुळाकार कक्षेत परिभ्रमण करीत असतो. खरे तर…
पूर्वाषाढा नक्षत्र : पूर्वाषाढा हे नक्षत्रचक्रातील २० वे नक्षत्र आहे. आयनिकवृत्ताच्या अंशात्मक विभागणीनुसार धनु राशीत ‘मूळ’ नक्षत्र, पूर्वाषाढा आणि उत्तराषाढाचा काही भाग अशी नक्षत्रे भारतीय पंचांगानुसार मानली जातात. परंतु प्रत्यक्ष…
पूर्वा फाल्गुनी आणि उत्तरा फाल्गुनी नक्षत्रे : पूर्वा फाल्गुनी आणि उत्तरा फाल्गुनी ही नक्षत्रचक्रातील अनुक्रमे ११ आणि १२ क्रमांकावर असणारी नक्षत्रे आहेत. सिंह (Leo Constellation) राशीतील झोस्मा (Zosma; Delta Lionis)…
पुष्य नक्षत्र : नक्षत्र चक्रातील पुष्य हे आठवे नक्षत्र आहे. कर्क राशीत या नक्षत्राचा समावेश होतो. कर्क हा तसा अतिशय अंधुक तारकासमूह आहे. यातील कुठल्याही ताऱ्यांची दृश्यप्रत 4 पेक्षा जास्त नाही.…
पुनर्वसु नक्षत्र : नक्षत्र चक्रातील पुनर्वसु हे सातवे नक्षत्र आहे. आर्द्रा आणि पुनर्वसु या दोन नक्षत्रांचा मिथुन राशीत अंतर्भाव होतो. मिथुन राशीतील दोन ठळक तारे म्हणजे कॅस्टर (कक्ष) आणि पोलक्स (प्लक्ष).…
ज्येष्ठा नक्षत्र : नक्षत्र चक्रातील ज्येष्ठा हे 18 वे नक्षत्र आहे. अनुराधा नक्षत्राच्या खाली वृश्चिक राशीच्या विंचवाच्या धडामध्ये असलेले 3 तारे हे ज्येष्ठा नक्षत्राचे तारे आहेत. हे तीनही तारे एका…
ऑस्ट्रेलियाच्या आग्नेय भागातून वाहणारी एक प्रमुख नदी. तेथील न्यू साउथ वेल्स राज्याच्या आग्नेय भागाचे आणि व्हिक्टोरिया राज्याच्या पूर्व भागाचे या नदीने जलवाहन केले आहे. नदीची लांबी सुमारे ४३० किमी. आहे.…
स्विजिक, योव्हान (Cvijic, Jovan) : (१२ ऑक्टोबर १८६५ – १६ जानेवारी १९२७). सर्बियन भूगोलज्ञ, भूवैज्ञानिक आणि मानवजातिविज्ञान तज्ज्ञ. त्यांचा जन्म लोझनिका (सर्बीया) शहरात झाला. प्राथमिक शिक्षणानंतर लोझनिका येथे दोन वर्षे…
हिमनदीने किंवा हिमानी क्रियेने साचलेल्या डबरीद्वारे निर्माण झालेल्या टेकडीसारख्या वैशिष्ट्यपूर्ण भूरूपाला ड्रमलीन म्हणतात. याचा आकार चहाच्या उपड्या चमचासारखा म्हणजे लंबगोलाकार व एक बाजूला निमुळता झालेला असा असतो. हिमनदीने वाहून आणलेल्या…