विधान तर्कशास्त्रामध्ये (Propositional logic) अनुमानाचे नियम व रूपांतरणाचे नियम यांचा वापर युक्तिवादाची वैधता सिद्ध करण्यासाठी केला जातो. मात्र विधेय तर्कशास्त्रामध्ये (Predicate logic) या नियमांबरोबरच आणखी चार संख्यापकीय निगमनाच्या नियमांची भर…
वैद्यकीय किंवा शल्यक्रियेनंतर रुग्णाची योग्य ती काळजी घेतली गेली नाही तर त्यास सूक्ष्मजंतूंपासून संसर्ग होण्याचे धोके संभवतात. अशा प्रकारच्या रोगजन्य सूक्ष्मजंतूंचा संसर्ग रुग्णास होऊ न देणे म्हणजे वैद्यकीय अपूतिता होय.…
द्विविक्रेताधिकार हा बाजारातील एक अपूर्ण बाजार आकार आहे. अन्य आकारांमध्ये पूर्ण स्पर्धा, मक्तेदारी, अल्पविक्रेताधिकार इत्यादींचा समावेश होतो. या स्पर्धेच्या आकारांमध्ये विक्रेत्यांनी वस्तूचे स्वरूप, प्रवेशासंबंधीच्या शर्ती, अनिश्चिततेचे प्रमाण, परस्परावलंबित्व यांबाबतीत अनेकविध…
[latexpage] शिक्षा, कल्प, व्याकरण, निरुक्त, छंद, ज्योतिष या सहा वेदांगांपैकी कल्प या वेदांगाचा श्रौतसूत्र हा एक विभाग आहे. वैदिक संहितांमध्ये व ब्राह्मणग्रंथांमध्ये सांगितलेल्या यज्ञविधींचे विवरण ह्या विभागात सूत्रमय भाषेत येते.…
हॉल, स्टुअर्ट (Hall, Stuart) : (३ फेब्रुवारी १९३२ - १० फेब्रुवारी २०१४). प्रसिद्ध मार्क्सवादी समाजशास्त्रज्ञ, संस्कृती सिद्धान्तकार आणि राजकीय विश्लेशक. त्यांचा जन्म जमेकामधील किंगस्टन या शहरात एका महत्त्वाकांक्षी कुटुंबात झाला.…
प्लेटो व ॲरिस्टॉटल यांचे तत्त्वविचार प्रसृत करण्याचे विल्यम डेव्हिड रॉस (१८७७–१९७१) यांचे कार्य प्रसिद्ध आहे. तसेच त्यांनी मांडलेली 'प्राइमा-फेसी ड्यूटिज' म्हणजे वरकरणी कर्तव्ये ही संकल्पना गेल्या शतकात नीतिशास्त्रात मान्यता पावली…
उद्योग जगतात नवीन उद्योगसंस्थांचा प्रवेश मर्यादित करणारी किंमत निश्चिती. बाजाराच्या मक्तेदारी, अल्पविक्रेताधिकार अशा प्रकारांमध्ये उत्पादकाला मिळणाऱ्या असाधारण नफ्यामुळे नवीन उद्योगसंस्था आकृष्ट होतात. त्यांच्या प्रवेशावर निर्बंध घालण्यासाठी किंवा त्यांना प्रवेश करण्यापासून…
देसाई, सदाशिव शंकर : (२५ जुलै १९१७ – ३१ मे १९९६). विख्यात साहित्यिक, पत्रकार आणि इतिहास संशोधक. स. शं. देसाई या नावाने परिचित. त्यांचा जन्म गोवा राज्यातील बाळ्ळी-पाळोळे, काणकोण येथे…
उद्योगधंदे, नागरीकरण आणि वाहतूक इत्यादी कारणांनी वातावरणात अनेक वायुप्रदूषके फेकली जातात. ही प्रदूषके त्यांच्या वजनानुसार काही काळ हवेत तरंग राहतात. तरंगत असताना वनस्पतींच्या सान्निध्यात आल्यास पानांवरील रंध्रांतून वनस्पतींमध्ये शिरतात आणि…
मध्य यूरोपातील हंगेरी या देशातील सर्वांत मोठे गोड्या पाण्याचे सरोवर आणि प्रसिद्ध पर्यटन केंद्र. हे सरोवर बूडापेस्टच्या नैर्ऋत्येस सुमारे ८० किमी., बॉकोन्य पर्वताच्या दक्षिण पायथ्याशी आहे. सरोवरची लांबी ७७ किमी.,…
अलास्का पर्वतरांग (Alaska Mountain Range) : अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांपैकी अलास्का राज्यातील वेगवेगळ्या पर्वतरांगांपैकी एक प्रमुख पर्वतरांग. अलास्का हे राज्य उत्तर अमेरिका खंडाच्या वायव्य भागात कॅनडाला लागून आहे. या राज्याच्या दक्षिणमध्य…
दासोपंतांचे लळीत : दासोपंत म्हणजे पंधराव्या शतकातील नाथपंचकातील एक पंडित संत कवी होत. पंचक म्हणजे मध्ययुगातील संत एकनाथ यांच्या समकालीन संतांचा समूह होय. यामध्ये संत एकनाथ, जनीजनार्दन, रेणुका नंदन, रामा…
उत्तर अमेरिका खंडाच्या आग्नेय भागातील आखात. मेक्सिकोचे आखात हा महासागरी द्रोणीचा एक भाग असून तो अटलांटिक महासागराचा सीमावर्ती समुद्र आहे. हे आखात बहुतेक सर्व बाजूंनी उत्तर अमेरिका खंडाने वेढले आहे.…
लक्षद्वीपमधील प्रसिद्ध प्रिन्सेस रॉयल जहाज. लक्षद्वीप बेटसमूहातील बंगारम हे एक वस्ती नसलेले छोटे प्रवाळ बेट अगाट्टी बेटापासून आठ किमी. अंतरावर आहे. सन १९९० मध्ये काही हौशी पाणबुड्यांना येथील पाण्यात जहाजाचे…
केरळमधील प्रसिद्ध डच जहाज. केरळमधील हौशी सागरी संशोधक रॉबर्ट पणिपिल्ला यांना व त्यांच्या बरोबरच्या दोन स्थानिक मच्छीमारांना अनच्युथेंगू (Anchuthengu) या ब्रिटिश किल्ल्याजवळ समुद्रात एका जहाजाचे अवशेष आढळले (२०१५). सन १६९६…