रणसूभे, सूर्यनारायण माणिकराव : (७ ऑगस्ट १९४२). हिंदी आणि मराठी साहित्याचे अभ्यासक, समीक्षक आणि दोन्ही भाषांतील दलित आणि वैचारिक साहित्याचे परस्पर अनुवादक. गुलबर्गा येथे एका सामान्य कुटुंबात यांचा जन्म झाला.…
यदुमणि महापात्र : (सु. १७८१–१८६५). ख्यातनाम ओडिया कवी. यदुमणी हे एकोणिसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धात प्रसिद्धीला आले असले, तरी त्यांची जन्मतिथी निश्चितपणे ज्ञात नाही. अठराव्या शतकाच्या अखेरीस (१७८१ च्या सुमारास) ओरिसातील नयागढ…
केरळमधील एक पारंपरिक प्राचीन शास्त्रीय नृत्यप्रकार. कथकळी नृत्यदेखील केरळमधीलच आहे; पण हा प्रकार प्रामुख्याने पुरुषांनी नाचायचा, तांडव (उद्धत प्रणाली) युक्त नृत्यनाट्यप्रकार आहे; तर मोहिनीआट्टम् म्हणजे प्रामुख्याने स्त्रियांनी करायचा लास्य (सुकुमार…
मुक्कात्तु रामचंद्र दास : (२ जुलै १९३७ - १ एप्रिल २००३) मुक्कात्तु रामचंद्र दास यांचा जन्म केरळ राज्यातील पट्टनामतित्थ जिल्ह्यातील , तिरुवल्ला येथे झाला . त्यांचे लहानपण एकत्र कुटुंबात गेले.…
ऑन्टो ऑगस्टिआन कुर्नो : (२८ ऑगस्ट, १८०१ – ३१ मार्च, १८७७) ऑन्टो ऑगस्टिआन कुर्नो यांचा जन्म फ्रान्सच्या ग्रे (Gray) शहरात झाला. त्यांचे शिक्षण सेकंडरी स्कूल कॉलेज द ग्रे येथे झाले. तेथील…
डोनॉल्ड फोरशा जोन्स : (१६ एप्रिल, १८९० ते १९ जून, १९६३) डोनाल्ड फोरशा जोन्स यांचा जन्म अमेरिकेतील हचिन्सन प्रांतातील कन्सास येथे झाला. विचिता गावाबाहेर घराशेजारील शेतीत बाग आणि पाळीव…
मार्की द कॉन्डोरसेट : (१७ सप्टेंबर, १७४३ ते २९ मार्च, १७९४) मार्की द कॉन्डोरसेट यांचा जन्म उत्तर फ्रान्सच्या पीकार्डी येथे झाला. राइम्स येथील जेसुईट शाळेतील शिक्षण संपल्यावर त्यांचे पुढील शिक्षण…
सुब्रह्मण्यम चंद्रशेखर : (१९ ऑक्टोबर १९१० – २१ ऑगस्ट १९९५) चंद्रशेखर सुब्रह्मण्यम यांचा जन्म आता पाकिस्तानमध्ये असलेल्या लाहोर शहरात झाला. पुढच्या काळात त्यांचे कुटुंब चेन्नई येथे स्थलांतरित झाले. त्यांचे माध्यमिक शिक्षण…
मुल्ला, आनंद नारायण : (२४ आक्टोबर १९०१ - १२ जून १९९७) भारतातील प्रसिद्ध उर्दू साहित्यिक. आनंद नारायण हे मुळ काश्मीरचे. तेथील मुल्ला वंशज. काश्मिरी ब्राह्मण. पंडित कालिदास मुल्ला लखनौला स्थलांतरित…
संस्थिती विज्ञानातील (Topology) एक महत्त्वाचा नियम. एखाद्या प्रतलावर काढलेला कोणत्याही भूभागाचा नकाशा विचारात घेतला असता ह्या भूभागावर अनेक छोटे मोठे विभाग असू शकतात. उदा. जगाच्या नकाशात विविध देश, देशाच्या नकाशात…
भित्तिलेपचित्रणाच्या प्रमुख पद्धतीतील एक पद्धती. हे मध्ययुगीन व आरंभिक प्रबोधनकाळातील चित्रणाचे माध्यम होते. शुष्क भित्तिलेपचित्रणात भिंत पूर्ण सुकल्यानंतरच चित्रण केले जाते. भिंतीवर लावलेला गिलावा संपूर्ण सुकल्यावर व योग्य तो पोत…
आंध्र प्रदेशातील एक अभिजात नृत्यनाट्यप्रकार. कृष्णा जिल्ह्यातील कूचीपुडी गावातील नर्तकांनी ही नृत्यपद्धती रुढ केली म्हणून तिला कूचिपूडी नाव पडले. सर्वांत जुने शिवलीलानाट्यम्‌, दहाव्या शतकानंतरची ब्रह्ममेळा आदी धार्मिक नृत्यनाट्ये आणि मध्ययुगीन…
मोहन, नरेंद्र : (३० जुलै १९३५). भारतीय साहित्यातील सुप्रसिद्ध हिंदी कवी, नाटककार आणि समीक्षक. त्यांचा जन्म अविभाजित भारतातील लाहोर येथे झाला. प्राथमिक शिक्षण लाहोर येथेच झाले. भारताच्या विभाजनानंतर ते लाहोर…
फुटाणे, रामदास : (१४ एप्रिल १९४३). मराठी साहित्यातील कवी, विडंबनकवी, वात्रटिकाकार, चित्रपट दिग्दर्शक. रामदास फुटाणे यांनी मराठीत वैशिष्ट्यपूर्ण साहित्याची निर्मिती केली आहे. त्यांच्या सांस्कृतिक कार्याला अनेकविध स्वरूपाचे पैलू आहेत. त्यांचा…
क्षयरोगासारख्या एकेकाळी दुर्धर समजल्या जाणाऱ्‍या आजारावर रिफॅम्पीसीन हे अतिशय प्रभावी प्रतिजैविक १९५७ पासून उपलब्ध आहे. क्षयरोगाच्या जीवाणूंचा नाश करून क्षयरोगाच्या संसर्गातून रुग्णाला मुक्त करण्यामध्ये रिफॅम्पीसीनची महत्त्वाची भूमिका असते. हे औषध…