अश्मीभूत लाकूड जीवाश्म (Petrified wood fossil) यामध्ये जीवाश्माचा आकार, आकारमान व रचना ही थेट मूळच्या सांगाड्यासारखी असतात. पण मूळच्या घटकाची जागा एखाद्या निराळ्याच रासायनिक संघटनाच्या खनिजाने (Mineral Composition) घेतलेली असते.…
जीवाश्मच्या अभ्यासाला पुराजीवविज्ञान (Paleontology) म्हणतात. स्तरविज्ञानाशी (Stratigraphy) याचा निकटचा संबंध येतो. स्तरविज्ञानात जीवाश्मांचा फार मोठा उपयोग होतो. जीवाश्मांच्या अभ्यासामुळे पृथ्वी व तिच्यावरील जीवांचा इतिहास म्हणजे पूर्वीच्या निरनिराळ्या काळांतील वनस्पती व…
प्रस्तावना : नैतिक तत्त्वे व नीतिमूल्ये ही प्रत्येक परिचारिकेच्या वर्तणुकीचा अथवा कर्तव्याचा एक अविभाज्य आहे. परिचारिका आपल्या व्यावसायिक पदानुसार रुग्णांना शुश्रूषा देताना वेळोवेळी अनेकदा नैतिक तत्त्वे व नीतिमूल्ये यात येणाऱ्या…
(पाया-2 अंक पद्धती). द्विमान अंक पद्धतीत स्थानात्मक अंक पद्धतीचा (Positional numeral system) वापर करण्यात आला आहे. यामध्ये 2 या अंकाला पाया (Base) नियुक्त करून 0 (शून्य) आणि 1 (एक) दोन…
माणिकबाई भगवानराव रेणके : (१ जानेवारी १९५४). पारंपरिक खंडोबा उपासक. माणिकबाई भगवानराव रेणके या पारंपरिक खंडोबा उपासक म्हणून महाराष्ट्रात सर्वपरिचित आहेत. पुणे येथील महापालिकेच्या शाळेत त्यांचे पाचवी पर्यंत शिक्षण झाले.…
आनंद महाजन जळगावकर : (१९१८ - ५ मे १९९६). महाराष्ट्रातील तमाशा फडाचे संचालक आणि लोककला संवर्धक. त्यांचा जन्म बंडू आणि गीताबाई या मातापित्याच्या पोटी जळगाव जिल्ह्य़ातील पाचोरा या गावी झाला.…
ब्रह्मांड पुराण : ब्रह्मांडाची उत्पत्ती व विस्तार यांचे वर्णन करणे हा या पुराणाचा मुख्य विषय असल्याने याला ब्रह्मांड असे नाव मिळाले आहे. हे पुराण वायूने व्यास मुनींना सांगितले म्हणून यास…
शाहनामा ए फिरदौसी : एक अरबी छंदबद्ध काव्य. या काव्यातील मध्यवर्ती ५० पात्रे ही पर्शियाच्या पौराणिक कथा व इतिहासातील शूर योद्धे आहेत. पिशदाद, कयानी, अश्कानी आणि सासानी ह्या चार वंशातील…
ऑस्ट्रेलियातील मरी-डार्लिंग नदीप्रणालीतील सर्वांत लांब नदी. या नदीची लांबी २,७४० किमी. असून संपूर्ण डार्लिंग नदीप्रणालीचे क्षेत्रफळ ६,५०,००० चौ. किमी. आहे. न्यू साउथ वेल्स आणि क्वीन्सलँड या राज्यांच्या सीमेजवळ ग्रेट डिव्हायडिंग…
ख्रिस्ती धर्मातील न्यायमंडळाचे नाव. चर्चचा पाया हा जरी येशूच्या मूळ शिकवणुकीवर आधारित असला व तो तसा राहावा, अशी येशूची इच्छा असली, तरीसुद्धा वेगवेगळ्या मतांना व सुरांना तेथे जागा नव्हती, असा…
एअर, एडवर्ड जॉन (Eyre, Edward John) : (५ ऑगस्ट १८१५ – ३० नोव्हेंबर १९०१). ऑस्ट्रेलियात समन्वेषण करणारे ब्रिटिश समन्वेषक आणि ब्रिटिश वसाहतीचे प्रशासक. त्यांचा जन्म इंग्लंडच्या बेडफर्डशर परगण्यातील व्हिप्सनेड या…
फिलिपीन्समधील सर्वांत मोठे गोड्या पाण्याचे अंतर्गत सरोवर. लूझॉन हे फिलिपीन्समधील सर्वांत मोठे आणि अत्यंत महत्त्वाचे बेट असून त्या बेटावरच हे सरोवर आहे. फिलिपीन्स या देशाच्या राजधानीचे ठिकाण असलेल्या मानिला महानगरापासून…
अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांच्या पूर्व-मध्य भागातून वाहणारी नदी. या नदीची एकूण लांबी ६१६ किमी. असून त्यातील ११८ किमी. लांबीचा भरती प्रवाह आहे. नदीचे जलवाहनक्षेत्र सुमारे ३७,६०० चौ. किमी. आहे. वेस्ट व्हर्जिनिया…
मुद्रांमध्ये काही मुद्रा पृथ्वी, आप, तेज, वायू आणि आकाश या पंचतत्त्वांशी संबंधित आहेत. प्रत्येक बोट एकेका तत्त्वाशी निगडित आहे असे मानून विशिष्ट बोटांच्या जुळणीनुसार या मुद्रांचे वर्गीकरण करण्यात येते. पंचतत्त्वांशी…
सावळदा संस्कृती : (इ. स. पू. २५००–२०००). महाराष्ट्रातील आद्य शेतकर्‍यांची एक सर्वांत जुनी संस्कृती. इ. स. पू. २५०० च्या सुमारास ह्या संस्कृतीचा उदय झाला. या संस्कृतीचा शोध सर्वप्रथम नंदुरबार (पूर्वीचा…