स्वतःने स्वतःला दिशा देऊन केलेले अध्ययन म्हणजे स्वयंनिर्देशित अध्ययन. स्वयंनिर्देशित अध्ययन ही पूर्णपणे विद्यार्थ्यांवर अवलंबून असणारी एक विद्यार्थीकेंद्रित वैयक्तिक अभ्यासपद्धती किंवा अध्ययनपद्धत आहे. स्वयंनिर्देशित अध्ययन हे प्रौढ अध्ययनाला प्रेरणा देणारी…
विवाहाच्या वेळेस मौल्यवान वस्तू किंवा ठरलेली नगद रोख रक्कम प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष स्वरूपात वधुपक्षाकडून वरपक्षास दिली जाते, त्याला रूढ अर्थाने हुंडा असे म्हणतात. भारतामध्ये प्राचीन काळापासूनच हुंडा पद्धत अस्तित्वात आहे. आपल्या समाजात…
आदिवासी जमातींमधील कुटुंब, घराणे, कुळ, वंश अथवा जमातींचे प्रतिकात्मक चिन्ह असलेला, त्यांच्या पूर्वजांची ओळख जपणारा किंवा त्यांच्या भूतकाळाशी नाळ जोडणारा एखादा प्राणी, पक्षी, झाड, फूल, पान किंवा एखादी वस्तू म्हणजेच…
कौल, मणि : (२५ डिसेंबर १९४४ – ६ जुलै २०११). जागतिक ख्यातीचे आणि समांतर शैलीचे चित्रपट बनविणारे श्रेष्ठ भारतीय चित्रपट दिग्दर्शक. त्यांचा जन्म जोधपूर, राजस्थान येथे झाला. कौल यांचे पदवीपर्यंतचे…
किशोरवयीन मुलांमधील स्थूलता ही जागतिक आरोग्य समस्या बनते आहे. स्थूलतेचा परिणाम मुलांच्या शारीरिक व मानसिक आरोग्यावर होत असल्याने ती टाळणे काळाची गरज आहे. ठराविक वय, उंची आणि लिंगासाठी असणाऱ्या सर्वसाधारण…
प्रस्तावना : “दोन व्यक्तींमधील असलेली आपुलकी किंवा नाते यालाच संबंध (Relationship) असे म्हटले जाते.” आरोग्य सेवा प्रणालीमध्ये परिचारिका आणि रुग्ण यांचा एकमेकांशी येणारा संबंध हा पूर्णत: व्यावसायिक असतो. रुग्णाला त्याच्या…
नूतन : (४ जून १९३६ – २१ फेब्रुवारी १९९१). हिंदी चित्रपटसृष्टीतील प्रसिद्ध व ख्यातकीर्त अभिनेत्री. यांनी अनेकदा हिंदी चित्रपटांच्या रूढ चौकटी ओलांडून समांतर/वास्तवदर्शी चित्रपट शैलीच्या भूमिका करण्याचा धोका पतकरला आणि…
मनोरंजन आणि कलात्मकतेचा संगम असणारा प्रसिद्ध हिंदी चित्रपट. हा चित्रपट १९५८ साली प्रदर्शित झाला. याचे दिग्दर्शन बिमल रॉय यांनी केले होते. बिमल रॉय प्रॉडक्शन्सची निर्मिती असलेल्या ह्या चित्रपटाची कथा-पटकथा प्रसिद्ध…
कामंदकीय नीतिसार : कामंदक किंवा कामंदकी ह्याचा राजनीतिविषयक एक प्राचीन ग्रंथ. कामंदकाच्या जीवनाविषयी फारशी माहिती उपलब्ध नाही. त्याच्या ग्रंथरचनेचा काळ ७०० ते ७५०च्या दरम्यान असावा, असे विंटरनिट्‌ससारख्या विद्वानांचे मत आहे.…
लोहिया, राममनोहर : (२३ मार्च १९१०-१२ ऑक्टोबर १९६७). भारतातील समाजवादी चळवळीतील एक अग्रगण्य नेते आणि विचारवंत. त्यांचा जन्म उत्तर प्रदेशातील फैजाबाद जिल्ह्यातील अकबरपूर या गावी हिरालाल व चंद्रीबाई या दांपत्याच्या…
द्विधृवी पक्षव्यवस्था : दोन पक्षांमध्ये व दोन आघाड्यांमध्ये सत्तास्पर्धा असे द्विधृवी पक्षव्यवस्थेचे दोन उपप्रकार भारतात दिसतात. अनेक पक्ष असले तरी दोन प्रमुख पक्ष प्रतिस्पर्धी असतात. ते जवळजवळ सर्व जागांसाठी एकमेकाविरुद्ध…
सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटी : ( भारत सेवक समाज ). निरपेक्ष मिशनरी वृत्तीने देशसेवा करण्यासाठी कटिबद्ध असलेली एक पक्षातीत सामाजिक संस्था. तिची स्थापना नामदार गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी १२ जून…
श्टिफ्टर, आडालबेर्ट : (२३ ऑक्टोबर १८०५ - २८ जानेवारी १८६८). जर्मन - ऑस्ट्रियन कथा-कादंबरीकार आणि चित्रकार. शब्दामध्ये निसर्गाचे मुलभूत आणि अभिजात रूप शब्दबद्ध करण्यात तो प्रसिद्ध होता. त्याचे लेखन हे…
युनुस एमरे : (मृत्यू -१३२०). मध्ययुगीन तुर्की कवी आणि सुफीसंत. तो सुफी संगीताचा रचनाकारही होता. अरबी आणि फार्शी या दोन भाषांपासून त्याच्या काव्यलेखानाला त्याने अलिप्त ठेवले आणि तुर्की भाषेतील लोकभाषा…
योकाई, माउरूस : (१८ फेब्रुवारी १८२५ – ५ मे १९०४). श्रेष्ठ हंगेरिअन कादंबरीकार. त्याचा जन्म विद्यमान स्लोवाकिया गणराज्यातील कोमारॉम येथे झाला. त्याचे आई वडील दोघेही सुखी आणि राजसंपन्न घराण्यातील होते.…