मराठी विश्वकोश

जॉर्ज उडनी युल (George Udny Yule)

युल, जॉर्ज उडनी : (१८ फेब्रुवारी १८७१ - २६ जून, १९५१) जॉर्ज उडनी युल यांचा जन्म स्कॉटलंडमध्ये हॅडिंग्टनजवळ मोर्हम (Morham, Haddington) येथे झाला. १८९२ मध्ये युनिव्हर्सिटी कॉलेज, लंडन येथे अभियांत्रिकी…

शियान-फु जेफ वू (Chien-fu Jeff Wu)

वू, शियान-फु जेफ : (१९४९ - ) तैवान येथे जन्मलेले वू राष्ट्रीय तैवान विद्यापीठातून गणित विषयात बी.एस्सी. झाले. कॅलिफोर्निया विद्यापीठ, बर्कली येथे त्यांनी पीटर बिकेल (Peter Bickel) यांच्या मार्गदर्शनाखाली संख्याशास्त्र विषयात…

विल्यम हाइड वॉलस्टन (William Hyde Wollaston)

वॉलस्टन, विल्यम हाइड : (६ ऑगस्ट १७६६ - २२ डिसेंबर १८२८) विल्यम हाईड वॉलस्टन यांचा जन्म इंग्लंडमधील पूर्व डरहॅम परगण्यातील नॉरफॉक या गावी झाला. त्यांचे वडील खगोलशास्त्रज्ञ होते. त्यांचे महाविद्यालयीन…

थॉमस हकल वेल्लर (Thomas Huckle Weller)

वेल्लर, थॉमस हकल : (१५ जून, १९१५ ते २३ ऑगस्ट, २००८ ) थॉमस हक्ले वेल्लर यांचा जन्म अंन आर्बोर, मिच (Ann Arbor, Mich) येथे झाला. आधी मिशिगन विद्यापीठमध्ये प्रवेश मिळविला तेथे…

प्रदाहक आंत्ररोग (Inflammatory bowel diseases, IBD)

आतड्याच्या प्रदाहक आजारांमध्ये क्रॉन आजार (Crohn’s disease) आणि व्रणकारी बृहदांत्रशोथ (Ulcerative colitis) अशा दोन आजारांचा समावेश होतो. यातील क्रॉनचा आजार हा तोंडापासून ते गुदाशय, गुदद्वारापर्यंत आतड्यांच्या कोणत्याही भागात होऊ शकतो.…

लॅरी ए. वासरमन (Larry A. Wasserman)

वासरमन, लॅरी ए. : वासरमन यांचा जन्म विंडसर, ओंटारिओ येथे झाला. कॅनेडियन संख्याशास्त्रज्ञ लॅरी ए. वासरमन यांनी युनिवर्सिटी ऑफ टोरोंटोमधून १९८८मध्ये ‘Belief Functions’ या प्रबंधावर डॉक्टरेट मिळवली. वासरमन खगोल-संख्याशास्त्रात कृष्ण-ऊर्जा…

नीतिशास्त्र, आधुनिक (Modern Ethics)

आधुनिक नीतिशास्त्राच्या विवेचनात हॉब्ज, सिज्विक, बेंथॅम, मिल यांनी मांडलेल्या सुखवादाची, उपयुक्ततावादाची व उदारमतवादी विचारांची मीमांसा प्रामुख्याने केली जाते. सिज्विकने बेंथॅम, मिल ह्या दोघांच्या उपयुक्ततावादी सुखवादाची सुव्यवस्थित पुनर्रचना करण्याचा प्रयत्न केला. ह्या सुव्यवस्थित…

हिमालयाच्या समांतर पर्वतरांगा (Parallel Ranges of Himalayas)

हिमालय पर्वताच्या बऱ्याचशा भागाची अचूक भूशास्त्रीय माहिती अद्याप उपलब्ध नाही. हिमालयाची संरचना सामान्यपणे आल्प्ससदृश आहे. सांरचनिक दृष्ट्या हिमालय श्रेणी ही पश्चिमेकडील हिंदुकुश व बलुचिस्तान श्रेण्यांशी आणि पूर्वेकडील चीनमधील सिंक्यांग व…

जॉन एन. वॉरफील्ड (Warfield, John N.)

वॉरफील्ड, जॉन एन. : ( २१ नोव्हेंबर १९२५ - १७ नोव्हेंबर २००९ ) वॉरफील्ड यांचा जन्म अमेरिकेत मिसौरी राज्यात आणि उच्च शिक्षण कोलंबियातील मिसौरी विद्यापीठात झाले. त्यांनी तेथून गणित व विद्युत…

सतमंगलम् रंगा अय्यंगार श्रीनिवास वर्धन (Sathamangalam Ranga Iyengar Srinivasa Varadhan)

वर्धन, सतमंगलम् रंगा अय्यंगार श्रीनिवास : ( २ जानेवारी १९४० ) सतमंगलम् रंगा अय्यंगार श्रीनिवास वर्धन यांचा जन्म मद्रास (चेन्नई) येथे झाला. तेथील प्रेसिडन्सी कॉलेजमधून त्यांनी संख्याशास्त्र विषयात बी.ए. (ऑनर्स)…

व्युत्क्रमी स्थानक (Reversing station)

एखाद्या मार्गावरून १८०० अंशामध्ये वळणासाठी वाहनाला नालाकृती आकारातील वळणातून जावे लागते. अशा प्रवासामध्ये नागमोडी संरेखनाचा वापर करून रूळमार्ग तयार केला जातो. या रूळमार्गावर बांधलेल्या ज्या स्थानकावरून रेल्वे आपला प्रवास उलट…

शिमोन उलित्झेर (Shimon Ulitzur)

उलित्झेर, शिमोन : शिमोन उलित्झेर चेक्लाइट लिमिटेड या कंपनीत प्रमुख वैज्ञानिक म्हणून काम पहात. पूर्वी याच कंपनीत ते प्रमुख तंत्रज्ञान अधिकारी म्हणून काम पाहत होते. १९८० आणि १९९० च्या मध्यात त्यांनी…

जयंत भालचंद्र उदगावकर (Jayant Bhalchandra Udgaonkar)

उदगावकर, जयंत भालचंद्र : ( २२ मार्च १९६० ) जयंत भालचंद्र उदगावकर यांचा जन्म मुंबईत झाला. त्यांचे शालेय व रसायनशास्त्र पदवीपर्यंतचे शिक्षण मुंबईत झाले. रसायनशास्त्रात मुंबई विद्यापीठाचे सुवर्ण पदक त्यांना मिळाले.…

जॉन टिंडाल (John Tyndall)

टिंडाल, जॉन : ( २ ऑगस्ट १८२० - ४ डिसेंबर १८९३ ) जॉन टिंडाल या भौतिकशास्त्रज्ञाचा जन्म लीलीनब्रिज काउंटी कार्लो, आयर्लंड (Leighlinbridge, County Carlow, Ireland) येथे झाला. त्यांचे शिक्षण स्थानिक…

खंडान्त उतार (Continental slope)

महासागराच्या पाण्याखालील भूकवचाच्या खंडीय क्षेत्राचे किनार्‍यापासून खंड-फळी, खंडान्त उतार व खंडीय उंचवटा हे तीन भाग करतात. सागरमग्न खंडभूमीच्या काठापासून ते खंडीय उंचवट्यापर्यंतच्या खंडाच्या काठाच्या उतरत्या भागाला खंडान्त उतार म्हणतात. खंड-फळीचा…