बोअर युद्ध : (इ. स. १८९९ ते १९०२). द. आफिकेतील ब्रिटिश आणि डच वसाहतवाल्यांच्या स्पर्धेतून एकोणिसाव्या शतकाच्या अखेरीस बोअर युद्ध उद्‌भवले. सतराव्या शतकात ज्या डच लोकांनी द. आफिकेतील केप प्रदेशात…
बेल्जियममधील ल्येझ प्रांतातील एक शहर. लोकसंख्या ६५,२७२ (२०२० अंदाज). हे पूर्व बेल्जियममध्ये, ल्येझपासून नैर्ऋत्येस १० किमी. वर, म्यूज नदीच्या काठावर वसले आहे. या शहराला फार मोठा औद्योगिक वारसा लाभला आहे.…
सर्वसामान्यपणे मराठीमध्ये संयम या शब्दाचा अर्थ ‘मनावर ताबा ठेवणे’ असा होतो. योग दर्शनामध्ये ‘संयम’ हा एक पारिभाषिक शब्द आहे. अष्टांगयोगातील धारणा, ध्यान आणि (संप्रज्ञात) समाधि या अंतिम तीन अंगांना एकत्रितपणे…
गोरवारा कुनिथा : कर्नाटकातील धार्मिक लोकनृत्य. ते मैलारलिंग या देवतेच्या उत्सवात सादर केले जाते.कर्नाटकातील कुरुबा गौदास ह्या जमातीतील लोक मैलार लिंगाच्या भक्तीपोटी दीक्षा घेतात.दिक्षितांना गोरवारा म्हणून ओळखले जाते.हेच गोरवारा लोक…
कमसाले : कर्नाटक राज्यातील एक लोकनृत्यशैली.कर्नाटकातील चामराजनगर जिल्ह्यात महाडेश्वर या देवतेची पूजा केली जाते.त्यासाठी महाडेश्वर महाकाव्याचे कथा गायन केले जाते.महाडेश्वर या भागातील सांस्कृतिक नायक म्हणून ओळखला जातो.महाडेश्वराच्या महाकाव्याच्या कथागायनासाठी कमसाले…
मजुमदार, रमेशचंद्र : (४ डिसेंबर १८८८ — ११ फेब्रवारी १९८०). भारतातील एक थोर व परखड बंगाली इतिहाकार. त्यांचा जन्म बंगालमध्ये (विद्यमान बांगला देश) फरीदपूर जिल्ह्यात खंडारपाटा या खेड्यात हालधर व विधुमुखी…
भूता कोला : कर्नाटक राज्याच्या दक्षिण कन्नड जिल्ह्यातील किनारपट्टीवरील कलाप्रकार.विशिष्ट्य समुदायाकडून होणाऱ्या देवाचाराच्या पूजेला भूता म्हणतात.दक्षिण कर्नाटकातील भूता कलाप्रकार आणि केरळमधील थय्यम कलाप्रकारात विलक्षण साम्य आहे. भूता ही देवता सांस्कृतिक…
जर्मन भाषेतील ‘वेल्टनशाउंग’ ही संज्ञा इंग्रजीतील 'वर्ल्ड-व्ह्यू' या संकल्पनेशी नाते सांगणारी आहे. तिचे भाषांतर ‘जगत्-दर्शन’ असे करता येते. ‘वेल्ट' म्हणजे जग व ‘आशाउंग’ म्हणजे दृष्टिकोण, भूमिका. म्हणून ‘वेल्टनशाउंग' म्हणजे जगाकडे…
[latexpage] पाण्याच्या स्थिर-सपाट पृष्ठभागावर जेंव्हा आघात होतो तेंव्हा त्या पृष्ठभागावर उंच सखल अशा लहरी उमटतात. त्या लहरींना तरंग अशी संज्ञा आहे. पाण्याप्रमाणे इतर कोणत्याही माध्यमामध्ये असे तरंग उमटू शकतात. तरंगाचा…
आधुनिक विज्ञानानुसार व्यक्तीचे विचार, भाव-भावना, बुद्धी, जाणीवा या सर्वांचे केंद्र हे मेंदू आहे. परंतु, या भौतिक अवयवाच्या पलिकडे जाऊन एक अमूर्त असे इंद्रिय असते, ते सूक्ष्म इंद्रिय म्हणजे ‘मन’ होय…
न्यूझीलंडमधील क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने दुसऱ्या क्रमांकाचे, तर न्यूझीलंडच्या दक्षिण बेटावरील सर्वांत मोठे सरोवर. दक्षिण बेटाच्या नैर्ऋत्य भागात दक्षिणोत्तर पसरलेल्या या सरोवराची लांबी ६१ किमी., रुंदी १० किमी. आणि क्षेत्रफळ ३४४ चौ.…
महदी, अल् : (१२ ऑगस्ट १८४४ – २२ जून १८८५). आधुनिक सूदानचा शिल्पकार व महदी क्रांतीचा सूत्रधार. त्याचे पूर्ण नाव मुहम्मद अहमद इब्न अस्-अल्लाह. त्याचा जन्म विद्यमान उत्तर सूदानमधील नाईल…
रशियाच्या पश्चिम भागातील याच नावाच्या प्रांताचे मुख्य ठिकाण, प्रमुख शहर व नदीबंदर. लोकसंख्या ८,४१,९०२ (२०१९ अंदाजे.). हे व्होल्गा नदीच्या उजव्या तीरावर वसले आहे. पूर्वी व्होल्गा नदीतून चालणाऱ्या व्यापाराचे हल्लेखोर टोळ्यांपासून…
बेरी, जॉन बॅगनल : (१६ ऑक्टोबर १८६१ — १ जून १९२७). एक अभिजात आयरिश इतिहासकार. मॉनगन ह्या अल्स्टर (आयर्लंड) प्रांतातील सधन घराण्यात जन्म. जॉनचे वडील मंत्री होते. ट्रिनिटी महाविद्यालयात (डब्लीन)…
मन्‍रो, जेम्स : (२८ एप्रिल १७५८ — ४ जुलै १८३१). अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांचा पाचवा राष्ट्राध्यक्ष (कार. १८१७—२५) व मुत्सद्दी. त्याचा जन्म सधन घराण्यात वेस्टमोरलंड (व्हर्जिनिया) येथे झाला. सुरुवातीचे शिक्षण वेस्टमोरलंडमध्ये…