मार्जक प्रणाली : हवाप्रदूषण नियंत्रण साधनांचा गट असून त्याचा उपयोग उद्योगातील प्रदूषित प्रवाहांमधून काही घटक आणि / किंवा वायू काढून टाकण्यासाठी केला जाऊ शकतो. "मार्जक प्रणाली" एक प्रदूषण नियंत्रण उपकरण…
क्रेब्ज, सर हान्स आडोल्फ : (२५ ऑगस्ट १९०० – २२ नोव्हेंबर १९८१) जर्मनीत जन्मलेले ब्रिटिश शास्त्रज्ञ. त्यांनी सजीवांमध्ये घडणाऱ्या ट्रायकार्बॉक्झिलिक ॲसिड चक्रामध्ये (Tricarboxylic Acid Cycle) होणाऱ्या विविध रासायनिक क्रियेंचा शोध…
कैर्न्स, जॉन फोर्स्टर : (२१ नोव्हेंबर १९२२). ब्रिटिश वैद्य आणि सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ. त्यांनी जनुकांच्या प्रती कशा तयार होतात याचे प्रात्यक्षिक करून सिद्ध केले. कैर्न्स यांचा जन्म ऑक्सफर्ड येथे झाला. त्यांचे आजोबा…
हिंदुस्थानी शास्त्रीय संगीत आणि इतर कलांचे शिक्षण देणारी ख्यातनाम संस्था. भारतीय विद्या भवन (भारतीय शैक्षणिक ट्रस्ट) या शिक्षण संस्थेच्या या शिक्षापीठाची स्थापना १९४६ साली थोर भारतीय शिक्षणतज्ज्ञ व समाजकारणी कनैयालाल…
कोरटकर, सुहासिनी रामराव : (३० नोव्हेंबर १९४४ – ७ नोव्हेंबर २०१७). भेंडीबाजार घराण्याच्या एक प्रतिभासंपन्न गायिका व संगीत रचनाकार. त्यांचा जन्म मध्यमवर्गीय सुशिक्षित अभिरूचीसंपन्न कुटुंबात झाला. वडील रामराव हवाईदलात तंत्रज्ञ…
भारतीय शास्त्रीय संगीत आणि नृत्य यांच्या जतन-संवर्धनास वाहिलेली आणि नवोदित कलाकारांना व्यासपीठ मिळवून देण्याकरिता प्रयत्नशील असणारी एक प्रसिद्ध संस्था. तिची स्थापना १९ ऑक्टोबर १९६१ रोजी विजया दशमीच्या मुहूर्तावर मुंबईत सुविख्यात…
आकाशातून विमाने वा तत्सम आकाशस्थ यंत्रणेद्वारे होणाऱ्या शत्रूच्या हवाई हल्ल्याचा बचाव करणारी यंत्रणा वा व्यवस्था म्हणजे हवाई सुरक्षा होय. संरक्षणाची कृती दोन प्रकारची असते. प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्ष. प्रत्यक्ष हवाई सुरक्षेत…
संगीतशास्त्रकार मतंग यांनी इ. स.चे सातवे ते आठवे शतक यांदरम्यान संगीतशास्त्रावर लिहिलेला एक संस्कृत ग्रंथ. प्राचीन सामगायन व जातीगायन हे गंभीर, नियमबद्ध संगीत लोप पावत चालले असताना व रंजकतेला प्राधान्य देणारे…
संगीतशास्त्राचे शिक्षण देणारी एक ख्यातनाम संस्था. या संस्थेची स्थापना संगीतज्ञ बी. आर. देवधर यांनी १ जुलै १९२५ रोजी मुंबईत केली. हिचे कार्य प्रारंभी प्रार्थना समाज या संस्थेच्या जागेत सुरू झाले.…
महासागराच्या अनेक द्रोणी (Basin) यांमधील सर्वांत खोल भागातील सपाट व जवळजवळ समतल क्षेत्राला अगाधीय सागरी मैदान म्हणतात. ही मैदाने सामान्यपणे ३,००० ते ६,००० मी. खोलीच्या समुद्रतळावर आढळतात. असे मैदान सामान्यपणे…
अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांपैकी ॲलाबॅमा राज्य (Alabama State) याच्या दक्षिण भागातून वाहणारी एक नदी. लांबी ५१२ किमी., पात्राची रुंदी ४६ ते १८३ मी., खोली १ ते १२ मी., जलवाहन क्षेत्र ५८,५००…
मतंग (मतंगमुनी) : एक मध्ययुगीन संगीतरचनाकार आणि आधुनिक रागमालेचे जनक. त्यांच्या जन्म, मृत्यू व जीवनाच्या काळाविषयी फारशी माहिती उपलब्ध नाही; तथापि दामोदरगुप्ताच्या कुट्टनीमत (इ. स. नववे शतक) आणि अभिनवगुप्त (इ.…
मध्ययुगीन थाट पद्धती सांगणारा आद्य ग्रंथ. दाक्षिणात्य संगीतज्ञ पंडित रामामात्य यांनी १५५० मध्ये हा ग्रंथ लिहिला. पं. रामामात्य हे विजयनगरच्या रामराजाचे आप्त व समकालीन असून रामराजांच्या सांगण्यावरून त्यांनी या ग्रंथाचे…
कार्सन, रेचल (२७ मे १९०७ – १४ एप्रिल १९६४) अमेरिकन सागरी जीवशास्त्रज्ञ. कार्सन या निसर्ग आणि मानव यांचा परस्परसंबंध दाखवून देणाऱ्या प्रभावी लेखिका मानल्या जातात. कार्सन यांचा जन्म पेनसिल्व्हेनियातील (यूएसए)…
भूर्जीखाँ : (ॽ १८९० – ५ मे १९५०). जयपूर-अत्रौली घराण्याची गायन परंपरा संक्रमित करणारे एक थोर गायक. त्यांचे पूर्ण नाव शमशुद्दिन गुलाम अहमद ऊर्फ भूर्जीखाँ असून त्यांचा जन्म बुंदी (राजस्थान)…